شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد رمزارزها مقاله پشتوانه ارز دیجیتال را نیز مطالعه نمایید.
ارز فیات ( فیات کارنسی – Fiat Currency) یا پول بی پشتوانه چیست؟
ارز فیات یا فیات کارنسی (Fiat Currency) که به آن پول بی پشتوانه یا حکمی نیز گفته میشود، پولی است که ارزش ذاتی ندارد و نشأت گرفته از اقدامات دولتی چاپ و تکثیر است. کلمه فیات (Fiat) در زبان لاتین به معنای «بگذارید انجام شود» است. از پول بدون پشتوانه به عنوان جایگزین پول پرداختی برای کالاها استفاده میشود. دلار آمریکا، پوند انگلستان و ریال ایران، همگی نوعی ارز فیات محسوب میشوند.
تعریف ارز فیات
به زبان ساده، ارز فیات یا فیات کارنسی، پول رایج قانونی است که ارزشش به جای نشات گرفتن از مَتریال مورد استفاده برای ساخت، توسط دولت صادرکننده تعیین میشود. این توانمندی یک دولت است که ارزش پول فیات خود را تعیین کند. بیشتر کشورهای جهان از سیستم ارزی فیات برای خرید کالا و خدمات، سرمایهگذاری و پس انداز استفاده میکنند. پول بدون پشتوانه از قرنها پیش جایگزین طلا و دیگر سیستمهای پرداختی مبتنی بر کالا شده است.
تاریخچه پیدایش پول فیات
سیستم ارزی فیات قرنها پیش در چین ابداع شد. ایالت سوچوان آغازکننده استفاده از پول کاغذی در قرن یازدهم بود. در ابتدا، از این پولها برای مبادلهی ابریشم، طلا و نقره استفاده میشد، اما پس از به قدرت رسیدن کوبلای خان (از نوادگان چنگیزخان) در قرن سیزدهم، سیستم جامع ارز فیات رسمی شد. بر اساس ادعای مورخان، پیدایش این پول با هزینههای زیاد و تورم بیش از اندازهای که ایجاد کرد، نقش مهمی در «سقوط امپراتوری مغول» داشته است.
نمونهای از نخستین پولهای فیات در چین
ارز فیات در طول قرن هفدهم با پذیرش توسط کشورهایی از جمله اسپانیا، سوئد و هلند وارد قاره اروپا شد. این سیستم در سوئد شکست خورد تا دولت استفاده از فلز نقره را جایگزین کند. اما طی دو قرن بعد، فرانسهنو (کانادا)، مستعمرات سیزدهگانه ایالات متحده، و در نهایت حکومت فدرال ایالات متحده نیز به استفاده از پول بی پشتوانه روی آوردند.
در حدود قرن بیستم، ایالات متحده به صورت محدود، مجددا به استفاده از ارز مبتنی بر کالاها روی آورد. دولت آمریکا در سال 1933 میلادی، سرانجام به استفاده از پول کاغذی برای مبادله طلا پایان داد. تا سال 1972 و در دوره ریاست جمهوری ریچارد نیکسون، ایالات متحده به طور کامل استفاده از استاندارد طلا به عنوان ارز را کنار گذاشت و تصمیم به استفاده از سیستم پولی فیات گرفت. این کار با استقبال جهانی همراه بود و باعث شد استفاده از پول بدون پشتوانه در سراسر کشورها رواج پیدا کند.
پول بدون پشتوانه ارز فیات (FIAT) چطور کار میکند؟
دلیل ارزشمند بودن پول فیات فقط به خاطر تلاش دولت صادرکننده آن به منظور حفظ این ارزش یا توافق دو طرف مبادلهکننده بر سر آن است. چندین دهه قبل، دولتها از یک کالای فیزیکی باارزش نظیر طلا و نقره سکه ضرب میکردند. روش جایگزین ضرب سکه، صدور اسکناسهای کاغذی بود که میتوانست برای مقدار مشخصی از کالای فیزیکی بازخرید شود. وضعیت پول فیات متفاوت است؛ پول بدون پشتوانه یک حامی فیزیکی باارزش ندارد. ارز فیات غیر قابل تبدیل و غیر قابل بازخرید است.
از آن جایی که این پول به ذخایر فیزیکی از جمله ذخیره ملی طلا یا نقره یک کشور متصل نیست، ممکن است در پی بروز تورم از ارزشش کاسته شده یا حتی به خاطر درگیر شدن یک جامعه با ابرتورم، به طور کامل بیارزش شود. در صورتی که ایمان مردم به پول ملی کشورشان از بین برود، دیگر هیچ ارزشی نخواهد داشت.
از این نظر ارز فیات و بی پشتوانه با پول حمایت شده توسط طلا (یا هر ماده دیگر) متفاوت است؛ پول نوع دوم دارای ارزش ذاتی است، چرا که دنیا برای ساخت جواهرات و دکوراسیون، ساخت لوازم الکترونیکی و قطعات کامپیوتر، همچنین ایجاد فضاپیماها و بسیاری دیگر از کاربردها، به طلا نیاز دارد.
مقایسه استاندارد طلا و ارز فیات
ارز فیات در برابر استاندارد طلا
سیستم استاندارد طلا، اجازهی تبدیل پول کاغذی به طلا را میداد. در واقع، تمام پولهای کاغذی توسط مقدار محدودی طلا که نزد دولت نگهداری میشد، حمایت میشدند. دولتها و بانکها بر پایهی یک سیستم ارزی مبتنی بر کالاها فقط در صورت داشتن ذخایر کافی از طلا، میتوانستند ارزهای جدید را وارد چرخهی اقتصاد کنند. این سیستم جلوی توانایی دولتها برای ایجاد پول و افزایش ارزش پول آنها بر اساس عوامل اقتصادی را محدود میکرد.
اما در آن سمت، پول کاغذی تحت نظر ارز فیات نمیتواند به هیچ چیزی تبدیل شود. مسئولان با پول فیات میتوانند به صورت مستقیم روی ارزش پول خود تأثیرگذار باشند و آن را به شرایط اقتصادی ربط دهند. دولتها و بانکهای مرکزی، کنترل بیشتری روی سیستم ارزی دارند. آنها میتوانند با استفاده از ابزارهای مختلفی مانند ایجاد بانکداری ذخیره کسری (Fractional Reserve Banking) و اعمال آزادسازی کمی (Quantitative Easing) به رویدادها و بحرانهای مالی واکنش نشان دهند.
حامیان استاندارد طلا اعتقاد دارند که سیستم ارزی مبتنی بر کالاها پایدارتر است، زیرا توسط چیزی حمایت میشود که فیزیکی و باارزش است. در سمت دیگر، حامیان پول بی پشتوانه ادعا میکنند که قیمت طلا بیثبات است. در این فضا، ارزش یا بهای ارز مبتنی بر کالا میتواند دچار نوسان شود. اما با بهرهگیری از سیستم ارز فیات دولتها در مواجهه با شرایط اضطراری اقتصادی میتوانند با انعطافپذیری بیشتری وارد عمل شوند.
مقایسه ارز فیات با ارز دیجیتال
ارز فیات در برابر ارز دیجیتال
پول فیات و رمز ارزها، در این مورد که توسط یک کالای فیزیکی حمایت نمیشوند، با یکدیگر مشترک هستند. البته این اشتراک در همینجا به پایان میرسد. ارز فیات توسط دولتها و بانکهای مرکزی کنترل میشود، اما بیشتر رمز ارزها به خاطر استفاده از بلاک چین غیر متمرکز هستند.
یکی دیگر از تفاوتهای قابل توجه آنها، نحوه تولید ارز است. بیت کوین مانند اکثر ارزهای دیجیتال، عرضه کنترل شده و محدودی دارد. در آن سو، بانکها با قضاوت بر نیازهای اقتصادی یک کشور، میتوانند هر چقدر که میخواهند پول فیات ایجاد کنند.
کریپتوکارنسی به عنوان یک نوع دیجیتالی از ارزها، هیچ همتای فیزیکی نداشته و بدون ارز فیات (FIAT) مرز است و همین باعث میشود برای انجام تراکنشهای مالی بینالمللی جذابیت بیشتری داشته باشد. همچنین، این معاملات غیرقابل بازگشت هستند و این برخلاف سیستم ارزی فیات، پیگیری را سختتر میکند. از طرف دیگر، بازار ارزهای مجازی کوچکتر بوده و همین باعث بیثباتتر بودن آنها نسبت به بازارهای سنتی شده است. این میتواند یکی از دلایلی باشد که منجر به پذیرفته نشدن گستردهی ارزهای دیجیتال شده است. با این حال، به دنبال بلوغ اقتصاد رمزنگاریشده، نوسانات پولهای مجازی نیز کاهش پیدا میکند.
مزایا و معایب سیستم فیات کارنسی
اقتصاددانان و سایر کارشناسان امور اقتصادی در حمایت از سیستم ارزی فیات با یکدیگر همنظر نیستند. موافقان و مخالفان، استدلالهایی را نسبت به نقاط مثبت و منفی ارز فیات دارند که برخی از آنها را میتوانید در زیر بخوانید:
← کمبود: پول فیات مانند طلا با کمبود یک کالای فیزیکی محدود نمیشود.
← هزینه: پول فیات مقرون به صرفهتر از پول مبتنی بر کالاها است.
← پاسخگویی: ارز بی پشتوانه انعطافپذیری دولتها و بانکهایشان را در مواجهه با بحرانهای اقتصادی بیشتر میکند.
← تجارت بینالمللی: پول بی پشتوانه در کشورهای سراسر جهان استفاده میشود و مورد قبول تجارت بینالمللی است.
← سهولت: برخلاف طلا، پول بی پشتوانه به خاطر اندازهی فیزیکی خود نیازمند فضای ذخیرهسازی، محافظت، نظارت و دیگر الزامات پرهزینه نیست.
← ارزش ذاتی: پول فیات به خودی خود هیچ ارزشی ندارد. این امر به دولتها امکان میدهد تا از کاغذ بیارزش به ایجاد پول بپردازند. این امر میتواند به افزایش تورم و حتی فروپاشی سیستم اقتصادی آنها منجر شود.
← پرریسک: از نظر تاریخی اجرای سیستمهای ارزی فیات معمولاً با فروپاشی مالی همراه بوده که نشان میدهد این سیستمها خطرات زیادی دارند.
نمونهای از سقوط یک پول فیات
ابتدای قرن بیست و یکم، بانک مرکزی کشور زیمباوه به خاطر مواجه شدن با مشکلات اقتصادی فراوان، حجم چاپ و انتشار ارز فیات خود را شدیدا افزایش داد. در پی این تصمیم اشتباه، ابر تورم دامن زیمباوه را گرفت و سبب شد نرخ تورم در این کشور بین 230 الی 500 میلیارد درصد قرار بگیرد! باورکردنی نیست!
قیمتها به سرعت افزایش یافته و شرایط به قدری بغرنج شد که مردم برای خرید خوراک ساده مجبور به حمل کیسههایی پر از پول شده بودند. در اوج بحران اقتصادی این کشور، 100 تریلیون دلار زیمباوه، معادل 40 سنت آمریکا بود.
سخن پایانی
آیندهی هر دو شکل این نوع ارزها به هیچ عنوان مشخص نیست. در حالی که ارزهای دیجیتال راه طولانی برای طی کردن دارند و در این مسیر با چالشهای مختلفی مواجه خواهند شد، گذشتهی ارز فیات میتواند آسیبپذیری این نوع پول را نشان دهد. این مهمترین دلیلی است که باعث شده بسیاری از مردم احتمال حرکت به سمت سیستم رمز ارزها برای تراکنشهای مالی آیندهی خود را بررسی کنند.
یکی از اصلیترین ایدههای شکلگیری بیت کوین و ارزهای دیجیتال، بررسی شکل جدیدی از پول است که روی شبکه همتا به همتا (P2P) توزیع شده باشد. این احتمال هم وجود دارد که بیت کوین به عنوان جایگزینی برای کل سیستم واحد پولی فیات به وجود نیامده باشد و هدف آن، صرفا ارائه یک شبکه اقتصادی جایگزین باشد. با این حال، خرید و فروش بیت کوین میتواند پتانسیل ساخت یک سیستم مالی بهتر برای جامعهای بهتر را افراهم کند.
منظور از پول فیات Fiat چیست؟
پول یا ارز فیات Fiat چیست ؟ پول فیات به واحد پولی گفته میشود که دولتها آن را منتشر میکنند اما پشتوانهٔ فیزیکی (مانند طلا ، نقره) ندارد . ارزش این نوع پول بهجای آنکه وابسته به ارزش ذاتی داراییهایی دیگر بهعنوان پشتوانه باشد، ناشی از ارتباط بین میزان عرضه و تقاضا است.
ازنظر تاریخی، اکثر واحدهای پولی از پشتوانههای کالایی مثل طلا و نقره بهره بردهاند درحالیکه پول فیات صرفاً بر باور عمومی نسبت به وضعیت اقتصادی استوار است.
از آنجا که این نوع واحد پولی بر پشتوانهای استوار نیست، میتواند به دلیل ریسک سقوط ارزش ناشی از تورمهای شدید تحت تأثیر قرار گیرد. درواقع اگر جامعه اعتماد خودش را نسبت به یک پول کاغذی مثل دلار آمریکا از دست دهد آن واحد پولی دیگر ارزشی نخواهد داشت.
منظور از پول فیات چیست؟
این شرایط با وضعیت طلا متفاوت است زیرا طلا بهصورت تاریخی بهعنوان جواهر و زیورآلات استفاده میشده و امروزه کاربردهای وسیعی در صنایع الکترونیک، کامپیوتر و هوافضا دارد.
امروزه اکثر واحدهای پولی، پول فیات هستند و فاقد هرگونه ارزش ذاتی میباشند و صرفاً بهعنوان وسیلهٔ پرداخت از آنها استفاده میشود. پول فیات در طول قرن بیستم بهخصوص پس از فروریزی سیستم برتون وودز، زمانی که ایالاتمتحده توقف برابری دلار و نرخ طلا را اعلام کرد، رشد چشمگیری نمود.
پول فیات بهعنوان یک نوع پول، خدمات قابلتوجهی را در جهت رشد اقتصادی در چهارچوب نقشهای یک واحد پولی متعارف ایفا نموده است، کارکردهایی ازجمله ذخیره کردن ارزش، فراهم کردن یک واحد شمارش و ابزار مبادله.
پول فیات تسلط عمدهٔ خود را در قرن بیستم کسب کرد، زمانی که دولتها و بانکهای مرکزی اقتصاد خود را به کمک واحدهای پولی بدون پشتوانه که دارای محدودیت و کمیابی نبودند، در برابر آسیبهایی مثل کاهش تقاضای ناشی از چرخههای تجاری مصون ساختند و مواردی مثل عرضهٔ اعتباری، نقدینگی، نرخهای بهره و ثبات پولی را هدایت کردند. برای مثال بانک مرکزی ایالاتمتحده یک اختیار دوگانه در خصوص پایین نگهداشتن بیکاری و تورم دارد.
درهرصورت واحدهای پولی با پشتوانهٔ طلا بهمراتب باثباتتر از پول فیات هستند زیرا عرضهٔ طلا بهشدت محدود است. درواقع چالشهای زیادی در خصوص شکلگیری حباب ناشی از پول فیات وجود دارد که این امر از عدم وجود محدودیت در عرضهٔ این نوع واحد پولی ناشی میشود.
پول یا ارز فیات (Fiat Currency) چیست؟
ارز فیات یا پول بیپشتوانه مانند دلار آمریکا، در واقع یک پول قانونی است که ارزش خود را از دولت صادرکنندهاش میگیرد و برخلاف پول کالایی ارزش آن به یک کالای فیزیکی بستگی ندارد. فیات از واژه لاتین به همین نام و به معنی «بگذارید انجام شود» گرفته شده است. دولتی که پول فیات را چاپ میکند، عامل تعیینکننده در ارزش آن است. در حال حاضر بسیاری از کشورها از سیستم ارز فیات برای خرید کالا، خدمات، سرمایهگذاری و سپردهگذاری استفاده میکنند. این سیستم پولی در واقع جایگزین استاندارد طلا و پول کالایی شده است.
پیدایش پول فیات
منشا پیدایش پول فیات به قرنها پیش در کشور چین و زمانی که استان سیچوآن تصمیم گرفت پول کاغذی خود را در قرن ۱۱ چاپ کند، برمیگردد. در ابتدا این پول به ابریشم، طلا یا نقره قابل تبدیل بود. اما در نهایت با روی کار آمدن قوبلای خان، سیستم ارزی فیات را در قرن ۱۳ به راه انداخت. این سیستم ارزی برای امپراتوری مغول گران تمام شد، به طوری که مورخان هزینهکردنهای بیرویه و ابرتورم ناشی از آن را از دلایل اصلی سقوط این امپراتوری میدانند.
در قرن ۱۷ام پول فیات در قاره اروپا و کشورهای اسپانیا، هلند و سوئد نیز مورد استفاده قرار گرفت. سیستم ارز فیات در سوئد با شکست مواجه شد و دولت آن را با استاندارد نقره جایگزین کرد. در دو قرن آتی، فرانسه نو و مستعمرات سیزدهگانه در آمریکای شمالی نیز این سیستم را به کار گرفتند و بعدها دولت فدرال ایالات متحده نیز از آن استفاده کرد.
در قرن ۲۰ام میلادی دولت ایالات متحده بار دیگر به سیستم ارز فیات (FIAT) پول کالایی تغییر جهت داد و از سال ۱۹۳۳ به بعد دولت، مبادله پولهای کاغذی با طلا را متوقف ساخت. در سال ۱۹۷۲ نیز به دستور رئیسجمهور وقت، ریچارد نیکسون، ایالات متحده استاندارد طلا را کنار گذاشت و افول سیستم پولی با پشتوانه را با استفاده از پول فیات در مقیاس جهانی رقم زد.
ارزهای فیات و استاندارد طلا
استاندارد طلا اجازه تبدیل اسکناسهای کاغذی به طلا را میداد. در واقع پشتوانه تمامی پولهای کاغذی منابع محدود طلا بود که توسط دولت نگهداری میشد. تحت سیستم ارزی با پشتوانه طلا، دولتها و بانکها تنها در صورت داشتن ذخایر طلا، قادر به معرفی مقدار برابری از ارز جدید به اقتصاد بودند. این سیستم پولی، جلوی دولت را از خلق پول و افزایش ارزش آن تنها بر مبانی فاکتورهای اقتصادی میگرفت.
در سوی دیگر، تحت سیستم ارز فیات پول دیگر به دارایی یا کالای به خصوصی قابل تبدیل نیست. دولتمردان با پولهای فیات، به طور مستقیم میتوانند بر روی ارزش ارزهای ملی تاثیر گذاشته و آن را به شرایط اقتصادی کشور پیوند زنند. در این سیستم پولی، دولت و بانکهای مرکزی اساسیترین نقش را در مواجهه با رویدادهای مالی مختلف مانند ایجاد بانکداری ذخیره کسری یا تسهیلات کمی ایفا میکنند.
طرفداران استاندارد طلا معتقدند که این سیستم ارزی به دلیل پشتیبانی شدن توسط یک دارایی فیزیکی و باارزش، از ثبات بیشتری برخوردار است. در مقابل طرفدران پولهای فیات عقیده دارند که قیمت طلا به خودی خود بیثبات است. در قالب این مفهوم، ارزش هر دو نوع سیستم پولی نوسان خواهد داشت. اما در سیستم ارزی فیات، دولت در دوران اضطرار اقتصادی انعطاف بیشتری در اقدامات ضروری خواهد داشت.
مزایا و معایب پول فیات
متخصصین حوزه مالی و اقتصاددانان در حمایت از ارزهای فیات هم عقیده نیستند. مدافعان و مخالفان آن مزایا و معایب زیر را برای ارزهای فیات مطرح میکنند:
کمیابی (Scarcity): پول فیات از کمیابی کالا یا دارایی فیزیکی مانند طلا تاثیر نمیپذیرد.
هزینه: خلق پول فیات از نظر اقتصادی نسبت به پول کالایی بهصرفهتر است.
واکنشپذیر: پول فیات این قدرت را در اختیار دولت و بانک مرکزی قرار میدهد که نسبت به بحرانهای اقتصادی انعطاف کافی را داشته باشند.
مبادلات بینالمللی: ارزهای فیات توسط تعداد زیادی از کشورها در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار میگیرند. این باعث ارائه فرم قابل قبولی از پول برای مبادلات تجاری شده است.
راحتی: برخلاف طلا، پول فیات به ذخایر فیزیکی که نیازمند نگهداری، محافظت، نظارت و دیگر امور هزینهزا باشد، نیست.
نبود ارزش ذاتی: ارزهای فیات فاقد ارزش ذاتی هستند. این به دولتها امکان «خلق پول از هیچ چیز» را میدهد که میتواند به ابرتورم و در نهایت سقوط سیستم اقتصادی یک کشور منجر شود.
سابقه تاریک: از نظر نمونههای تاریخی، پیادهسازی سیستم ارزی فیات معمولاً به سقوط نظامهای مالی ختم شده است که بیانگر خطرناک بودن استفاده از این سیستم پولی است.
ارز فیات و ارز دیجیتال
تنها مشابهت بین ارز فیات و ارز دیجیتال در نداشتن پشتوانه فیزیکی آنهاست. در حالی که ارز فیات توسط دولتها و بانکهای مرکزی کنترل میشود، ارزهای دیجیتال ماهیت غیرمتمرکزی دارند.
تفاوت آشکار این دو سیستم پولی، در نحوه ایجاد پولهای جدید در هر یک از آنهاست. بیت کوین به عنوان نمونه برتر ارزهای دیجیتال، در مقایسه با پولهای فیات که در کنترل بانکهاست و اساساً میتوانند بدون هیچ پایه و اساسی به وجود آیند، عرضه و تعداد سکه محدودی دارد.
به عنوان شکل دیجیتالی پول، ارزهای دیجیتال هیچ قرین فیزیکی ندارند و به هیچ مرزی محدود نمیشوند. علاوه بر این، تراکنشها در ارزهای دیجیتال برگشتناپذیر است در حالی که در ارزهای فیات اینگونه نیست.
لازم به اشاره است که بازار ارز دیجیتال دربرابر بازارهای سنتی و مبادلات ارزی بسیار کوچکتر و پرنوسانتر است. این یکی از دلایلی است که مانع از فراگیر شدن و پذیرش گسترده این ارزها در عرصه بینالمللی شده است. اما با رشد بازار ارزهای دیجیتال، به احتمال زیاد نوسان آن نیز کمتر و کمتر خواهد شد.
نتیجهگیری
آینده هیچ یک از سیستمهای ارزی از قطعیت لازم برخوردار نیست. در حالی که ارزهای دیجیتال راه زیادی برای پیمودن و مواجه شدن با موانع مختلف در پیش دارند، تاریخ ارزهای فیات بیانگر آسیبپذیر بودن این نوع از پول بوده است.
این از دلایل اصلی حرکت برخی از مردم به سوی سیستم ارز دیجیتال و استفاده از آنها در تراکنشهای مالی است.
یکی از تفکرات اصلی بیت کوین و ارزهای دیجیتال، کشف شکل جدیدی از پول بر روی شبکهای توزیع شده و همتا به همتا بوده است. بیت کوین میتواند به عنوان یک شبکهی اقتصادیِ جایگزین نقش مهمی در آینده ارز فیات (FIAT) اقتصاد جهانی ایفا کند.
ارز فیات Fiat چیست؟
ارز فیات(Fiat) یا پول فیات به عنوان پول قانونی شناخته می شود که ارزشش را از دولتی که آن را صادر کرده است می گیرد. پول فیات شامل پول کاغذی و سکه بوده و ارزش ان همانطور که گفته شد توسط دولتی که آن را چاپ می کند مشخص می شود. واژه فیات از یک واژه لاتین به همین نام گرفته شده است. کشورهای جهان از پول فیات به جای مبادلات پایاپای و کالای فیزیکی برای ارائه خدمات خرید کالا، سرمایه گذاری و سپرده گذاری استفاده می نمایند. ارز فیات را می توان جایگزین مناسبی برای استاندارد طلا و پول کالایی در نظر گرفت.
درواقع fiat یک ارز دولتی است که توسط کالای فیزیکی مانند طلا یا نقره پشتیبانی نشده، بلکه ارزشش از طریق رابطه بین عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادرکننده، نشأت می گیرد. اکثر ارزهای کاغذی مدرن ارزهای فیات هستند، از جمله دلار آمریکا، یورو، پوند و دیگر ارزهای مهم جهانی. ارز فیات به بانک های مرکزی کشورها امکان کنترل بیشتری بر اقتصادشان می دهد، زیرا آن ها می توانند مقدار چاپ پول را کنترل کنند. ارزهای فیات فقط دارای ارزش هستند و دولت این ارزش را حفظ می کند. هیچ ابزاری برای تأمین پول به خودی خود وجود ندارد.
یکی از مخاطرات اصلی که پول های کاغذی مانند دلار دارند این است که کشورها در چاپ و عرضه آن ها زیاده روی کرده و باعث ایجاد تورم در اقتصاد شوند.
منشأ پیدایش پول فیات
انسان ها قبل از آن که سیستم اقتصاد به صورت امروزی و به طور پیچیده ای شکل گرفته باشد، در ابتدا چیزی به عنوان پول نداشتند. برای تبادل بین یکدیگر از کالا استفاده کرده و کالایی را با کالای دیگر بدون در نظر گرفتن ارزش کالا و تنها براساس نیازشان، مبادله می کردند. به این سیستم مبادله کالا با کالا یا پایاپای گفته می شد. با گذشت زمان و آزمون و خطای سیستم های مختلف مبادله، انسان ها به سیستم سکه طلا و نقره روی آوردند. اولین نمونه سکه ضرب شده در تاریخ ۶۴۰ پیش از میلاد در آناتولی غربی ضرب و مورد استفاده قرار گرفت. با گذشت زمان مردم به مبادله با سکه های طلا و نقره اعتماد کرده و از آن برای داد و ستد استفاده کردند.
اما سابقه اولین چاپ پول فیات به کشور چین باز می گردد که در آن زمان قابل تبدیل به واحدهای پولی دیگر از جمله نقره، طلا و ابریشم بود. در قرن 13 سیستم ارز فیات توسط امپراطوری مغول راه اندازی شد، سیستم پول فیات در قرن 17 وارد قاره اروپا شده و در کشورهای دیگری همچون هلند و سوئد مورد استفاده قرار گرفت. اما از آنجا که سیستم فیات در کشور سوئد با شکست مواجه شد، استاندارد نقره را جایگزین آن کردند. کم کم سیستم ارز فیات به فرانسه نو و همچنین مستعمرات آمریکای شمالی رسید و از این سیستم ارزی برای مبادلات و انتقال دارایی در معاملات استفاده شد. ایالات متحده آمریکا که در ابتدای قرن بیستم مجددا سیستم کالایی را جایگزین پول فیات کرده بود و از سال 1933 به بعد مبادله طلا با پول های کاغذی را متوقف کرده بود، نهایتا در سال 1972 میلادی، (همزمان با ریاست جمهوری ریچارد نیکسون)، با کنارگذاشتن استاندارد طلا از پول فیات برای سیستم پولی خود استفاده کرد.
آنچه که باعث اهمیت ارزهای فیات در جهان شد این بود که دولت ها و بانک های مرکزی به واسطه این ارزها سعی کردند اقتصاد خود را از بدترین اثرات طبیعی توسعه و رکودهای چرخه تجاری محافظت کنند.
تفاوت پول کالایی با پول فیات در ارزش ذاتی آن هاست. پول کالایی دارای ارزش ذاتی بوده و ارزش ذاتی خود را از موادی که از آن ساخته شده است، مانند سکه های طلا و نقره می گیرد. در مقابل پول Fiat فاقد ارزش ذاتی است. ارزش پول فیات از وعده دولت صادرکننده اش نشات می گیرد.
دلیل شکل گیری ارز فیات بدون پشتوانه چه بود؟
با اینکه سیستم استاندارد طلا توانسته بود بسیاری از مشکلات معاملات تجاری را حل کند و از سوی دیگر هر کسی نیز می توانست به راحتی پول های خود را به طلا تبدیل کند و تجار و بازرگانان از آن برای مبادلات بین المللی استفاده می کردند و با تمام مزیت های دیگر سیستم استاندارد طلا، این سیستم نتوانست ماندگاری خود را حفظ کند. آنچه که به عنوان دلایل عدم ماندگاری سیتم استاندارد طلا عنوان می شود، عبارتند از:
- معدن های جدید طلا به شدت کمیاب شدند.
- مردم طلاهای خود را احتکار کردند و به کمبود آن دامن زدند.
- نرخ طلا که در ابتدا به صورت نرخ ثابتی تعریف شده بود اجرا نشد و به این دلیل نرخ طلا به صورت محاسبه ای باقی ماند.
- با شروع جنگ جهانی ذخایر مالی کشورها با کمبود مواجه شد.
در کنار این عوامل از آنجا که کار با این سیستم نیز به مرور سخت شد، سیستم استاندارد طلا در دهه 80 میلادی از بین رفته و پول های بدون پشتوانه جایگزین آن شد.
مزایای استفاده از پول فیات چیست؟
- مقرون به صرفه بودن و نیاز به هزینه کمتر برای تولید پول فیات
- کمبود و نبود ذخایر طلا روی آن اثر ندارد
- انعطاف پذیری پول فیات در بحران های اقتصادی
- در اختیار قراردادن قدرت زیاد به دولت ها و بانک های مرکزی در ارزهای فیات با اقتصاد قوی
- پول فیات اگر بتواند نقش های مورد نیاز اقتصاد یک کشور (یعنی نقش ذخیره ارزش، ارائه حساب عددی و تسهیل مبادله)، را در واحد پولی خود ذخیره کند، می تواند به عنوان یک ارز خوب عمل کند.
- از پول فیات می توان در مبادلات بین المللی استفاده کرد. چراکه تبدیل به واحد پول تجاری شده است.
- عرضه پول فیات توسط بانک های مرکزی و دولت ها کنترل می شود (برعکس ارزهای دیجیتال)و دلیل آن هم این است که پول فیات مانند طلا یک منبع کمیاب یا ثابت نیست. این کنترل عرضه به دولت ها امکان می دهد تا قدرت ارز فیات (FIAT) ارز فیات (FIAT) مدیریت متغیرهای اقتصادی مانند عرضه اعتبار، نقدینگی، نرخ بهره و سرعت پول را داشته باشند.
معایب استفاده از پول فیات چیست؟
- تورم: تورم همزمان با تولد پول فیات با آن همراه شد. به همین دلیل تورم موجب شد که آمار افراد فقیر در جامعه افزایش یابد. چرا که تورم به افرادی که حقوق ثابت دارند، ضرر زده و موجب کاهش قدرت خرید آنها می شود.
- افزایش بیش از حد نقدینگی: زمانی که حجم نقدینگی با میزان تولید کالا و خدمات متناسب نباشد، اعتبار پول های بدون پشتوانه ضرر می کند. چرا که با افزایش نقدینگی، تقاضا نیز افزایش می یابد و اگرعرضه مناسبی برای تأمین این تقاضاها نباشد، تورم افزایش می یابد.
- از بین رفتن دولت ها: با از بین رفتن دولت ها، پول های بدون پشتوانه در خطر هستند. چون دولت ها هستند که به اعتبار و ارزش پول های بدون پشتوانه کمک می کند. پس اگر دولتی در میان نباشد، ارزش پول ملی از بین خواهد رفت.
- ایجاد حباب در پول فیات: با توجه به عرضه نامحدود آن توسط دولت ها، فرصت های بیشتری برای ایجاد حباب با پول فیات وجود دارد.
- وابسته بودن ارزش ارز فیات به سیاست: ارزش پول فیات بستگی به سیاست های مالی و مقررات دولتی توسط دولت صادرکننده اش دارد. سیاست پولی غیرمسئولانه می تواند منجر به تورم، حتی تورم بیش از حد یک ارز فیات شود.
چرا اقتصادهای مدرن از پول فیات حمایت می کنند؟
دلیل استفاده اقتصادهای مدرن از fiat انعطاف پذیری و ارائه قدرت مدیریت به دولتمردان کشورهاست که به واسطه این انعطاف پذیری می توانند ارزهای خود را مدیریت کرده، سیاست های پولی را تعیین کرده و بازارهای جهانی باثباتی را ایجاد نمایند.همچنین امکان بانکداری جزء به جزء وجود دارد. به این معنا که به بانک های تجاری اجازه می دهد مقدار پول موجود را برای پاسخگویی به تقاضای وام گیرندگان چند برابر کنند.
چه جایگزینی برای ارز فیات وجود دارد؟
امروزه تقریبا همه کشورها دارای پول قانونی (ارز فیات) هستند. با وجود اینکه شما می توانید طلا و سکه بخرید و بفروشید، اما این سکه ها به ندرت برای خریدهای روزمره استفاده می شوند و بیشتر به عنوان یک دارایی که قابلیت ذخیره سازی دارد استفاده می شوند.
حتی ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین در دهه گذشته به عنوان چالشی برای ماهیت تورمی ارزهای فیات ظاهر شده و مورد علاقه و پذیرش قرار گرفته و از اقبال خوبی هم برخوردار بودند، نیز معنای سنتی پول و ارز فیات را ندارند.
ارز فیات و ارز دیجیتال با یکدیگر چه ارتباطی دارند؟
هر دو ارز دیجیتال و فیات، هیچ گونه پشتوانه فیزیکی مانند طلا ندارند. کنترل این ارز توسط دولت صادرکننده اش انجام می شود، در صورتی که ارز دیجیتال ماهیت غیرمتمرکز دارد.
از جمله تفاوت های موجود بین این دو ارز، نحوه تولید پول های جدید در هر یک از این دو سیستم است. به عنوان مثال بیت کوین یا اتریوم نمونه هایی از ارزهای دیجیتال هستند که در مقایسه با پول فیات که هیچ گونه محدودیتی ندارد، تولید و عرضه محدودی در سکه دارد.
تراکنش در ارزهای دیجیتال برگشت ناپذیر بوده، در صورتی که در ارزهای فیات این چنین نیست.
از دیگر تفاوت های ارز فیات با ارز دیجیتال این است که سیستم ارز فیات قابلیت مبادلات ارزی بزرگتر با نوسان کمتری را دارد. در صورتی که در بازار ارز دیجیتال این شرایط کاملاً ارز فیات (FIAT) برعکس است. این بازار بسیار پر نوسان است.
شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد رمزارزها مقاله پشتوانه ارز دیجیتال را نیز مطالعه نمایید.
نتیجه گیری
سابقه پول فیات به قرن ها قبل باز میگردد. کشور چین اولین کشوری بود که پول فیات را چاپ و از آن برای مبادلات استفاده کرد. سیستم پول فیات در کنار تمام مزایایی که برای اقتصاد جوامع ایجاد کرد، از جمله مقرون به صرفه بودن و هزینه تولید پایین، اما دارای معایبی نیز هست که مهمترین آن تورم است. ارز فیات با ارز دیجیتال تفاوت های بسیاری دارد. از جمله اینکه ماهیت ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز بوده و توسط هیچ نهاد ثالث و یا دولتی کنترل نمی شوند.
ارز فیات (Fiat Currency) چیست و چه تفاوتی با ارزهای دیجیتال دارد؟
ارز فیات همین اسکناسهای کاغذی و سکههای فلزی است که روزانه در خرید و فروشها از آنها استفاده میکنیم، به عنوان پول رایج هر کشوری آنها را میشناسیم و با آنها سر و کار داریم. تا چند سال پیش پول فقط به همان شکل سکه و اسکناس وجود داشت و ماهیت آن فیزیکی بود. اما چند وقتی است که پولها با پیدایش ارز دیجیتال شکل ارتباطات مالی تغییر کرده است. حتماً این روزها در اخبار روز و شبکههای اجتماعی نام پولهای دیجیتالی مانند بیت کوین را دیده و شنیدهاید و در رابطه با تفاوت این پولهای جدید با اسکناسها و سکههای سنتی سوالهایی در ذهنتان شکل گرفته است.
در این مقاله، ما قصد داریم علاوهبر بررسی تاریخچهی پیدایش پولهای کاغذی، نگاهی نیز به تفاوتهای آن با ارزهای دیجیتال بیاندازیم. با ما همراه باشید.
ارز فیات چیست؟
ارز فیات یا همان پول بدون پشتوانه (Fiat Currency)، واحد پولی کشورهاست. این ارز برخلاف باورهای رایج مردم که تصور میکنند پشتوانهی آن طلا و نقره موجود در خزانهداری هر کشور است؛ پشتوانهای ندارد. فیات (Fiat) یک واژه با ریشهی لاتین و به ارز فیات (FIAT) معنای «باید بشود» یا «بگذار بشود» است. اعتبار این پول بسته به ثبات اقتصادی کشور آن و میزان عرضه و تقاضای مردمی است که از آن استفاده میکنند. میتوان گفت این ارزها اعتبار خود را از دولت چاپ کنندهی آن میگیرند.
ارز فیات هیچ ارزش فیزیکی ندارد و یک تکه کاغذ یا سکه است. این ارزها که همان اسکناسها و سکههای رایج امروزی هستند؛ در سراسر جهان برای مبادلات اقتصادی و تجاری، خرید و فروش کالا و سرمایهگذاری استفاده میشوند. این ارز جایگزینی برای استاندارد طلا و پول کالایی (کالایی اقتصادی که بهجای پول استفاده میشود) بوده است.
مهمترین مشکلی که ارزهای فیات دارند، امکان چاپ بدون محدودیت آنهاست که منجر به تولید بیرویه و افزایش تورم میشود.
تاریخچه ارز فیات
در قرن یازدهم و در زمان سیچوآن (Sichuan) در کشور چین، برای اولین بار تصمیم به چاپ پولهای کاغذی گرفته شد. آنها از این پولها را برای خرید ابریشم، طلا و نقره استفاده میکردند.
سپس در دوره کوبلای خان یکی از نوادگان چنگیز مغول در قرن ۱۳، سیستم ارز فیات در سرزمینهای تحت سلطهی این پادشاه شروع بهکار کرد. برخی از مورخان هزینههای بالای راهاندازی این سیستم و ایجاد تورم پس از آن را، دلیل سقوط سلطنت کوبلای خان میدانند.
در قرن هفدهم برخی از کشورهای اروپایی مانند اسپانیا، هلند و سوئد، تصمیم به استفاده از ارز فیات گرفتند. اما این سیستم در کشور سوئد موفقیتی نداشت و سیستم مالی این کشور به استاندار نقره روی آورد.
در قرنهای ۱۸ و ۱۹ بهتدریج فرانسه و تمام مستعمرات آن و کشورهای آمریکای شمالی، شروع به استفاده از این سیستم پولی کردند. اما مدتی بعد و در قرن بیستم، ایالات متحده مجدداً به سراغ پول کالایی رفت. این روند تا سال ۱۹۳۳ ادامه داشت. در این سال دولت مبادلهی پولهای کاغذی با طلا و کالاهای دیگر را متوقف ساخت. در نهایت در سال ۱۹۷۱ میلادی، رئیسجمهور وقت ایالات متحده آمریکا پولهای فیات را بهطور رسمی جایگزین استاندارد طلا کرد. پس از این تصمیم استفاده از سیستم استاندارد طلا، در تمام کشورهای دنیا متوقف شد و ارز فیات جایگزین این سیستم سنتی شد.
چرا پول فیات جایگزین استاندارد طلا شد؟
دولتها در گذشته از طلا بهعنوان پشتوانه برای پولهای کاغذی استفاده میکردند. در این سیستم با توجه به میزان اندوختهی طلا در خزانهی ملی هر کشور، امکان ورود ارز جدید و تغییر ارزش آن وجود داشت. بهعبارت دیگر، دولتها فقط متناسب با میزان دخیرهی طلا، میتوانستند ارز جدید تولید و وارد چرخهی اقتصادی کشور کنند و نمیتوانستند با فاکتورهای اقتصادی دیگر بر روی ارزش پول تاثیر بگذارند.
اما پس از ورود ارز فیات به چرخهی اقتصاد کشورها، مسئولین اقتصادی کنترل بیشتری بر روی میزان تولید ارز جدید و نحوهی ارزشگذاری بر روی پول ملی کشور داشتند. این رویه در زمان بحرانها و شرایط مختلف اقتصادی، این امکان را به دولتمردان و بانکهای مرکزی هر کشور میداد تا با کاهش یا افزایش ارزش پول شرایط را راحتتر کنترل کنند.
آن دسته از کارشناسان که موافق استاندارد طلا بودند؛ عقیده داشتند اگر اسکناس پشتوانهی فیزیکی داشته باشد، ثبات بیشتری نیز خواهد داشت.
اما مخالفان استاندارد طلا معتقد بودند که خود فلز طلا نیز هیچگاه ثبات قیمت ندارد و این عدم ثبات بر روی ارزش پول تاثیر منفی خواهد داشت.
مزایای استفاده از ارز فیات
در ادامه به بررسی مزیتهای پول فیات میپردازیم:
کمیاب نمیشود: پولهای کالایی یا ذخایر طلا که در سیستمهای استاندارد طلا مورد استفاده قرار میگیرند، به دلیل اینکه کالا و شئ هستند؛ ممکن است در برهههای زمانی خاص نایاب یا کمیاب شوند. اما پولهای فیات را میتوان به راحتی و بدون محدودیت تولید کرد.
کم هزینه است: چاپ پولهای کاغذی بدون پشتوانه بسیار کم هزینهتر از ذخیرهی طلا است. همچنین تولید این پول از پولهای کالایی نیز هزینهی کمتری دارد.
انعطافپذیر است: همانطور که قبلتر هم توضیح دادیم؛ دولتها و بانکهای مرکزی در مواقع خاص و در زمان بحرانهای اقتصادی میتوانند بر روی ارزش پول فیات تاثیر بگذارند.
در مبادلات بینالمللی کاربردی است: بهدلیل آنکه بیشتر کشورهای دنیا این پولها را به رسمیت میشناسند و فعالیتهای اقتصادی خود را با ارز فیات انجام میدهند؛ مبادلات بینالمللی با آنها آسانتر است.
ذخیره کردن آن آسانتر است: پولهای کالایی یا ذخایر طلا و نقره در سیستمهای استاندارد طلا، نیاز به مکانی امن و مطمئن برای حفظ و نگهداری دارند. ذخیرهی طلا بهعنوان پشتوانهی پول ملی یک کشور (خزانه ملی) نیاز به یک سیستم پیچیدهی امنیتی دارد. اما پولهای کاغذی جا و هزینهی کمتری نسبت به این ذخایر برای حفظ و نگهداری نیاز دارند.
معایب استفاده از ارز فیات
این پول مانند هر جز دیگری از بازار و اقتصاد، چالشهایی نیز دارد:
ایجاد تورم: بهدلیل آنکه این پولها را میتوان بهصورت نامحدود چاپ و تولید کرد؛ امکان ایجاد تورم از این طریق همیشه وجود دارد.
پیشینه بد: چندین حکومت و دولت تاکنون با اتکا به ارزهای فیات و تولید بیش از حد آن سرانجام به ورشکستگی اقتصادی و یا از دست دادن قدرت رسیدهاند. (ورشکستگی دولت زیمباوه در قرن بیست و یکم)
مقایسه ارزهای دیجیتال و ارزهای فیات
ارزهای دیجیتال ماهیت فیزیکی ندارند و قابل رویت نیستند. این پولها در بستر بلاکچین فعالیت میکنند و در کیف پولهای دیجیتالی ذخیره میشوند. ارز دیجیتال در دهه ۹۰ میلادی بهوجود آمد و با معرفی چند نمونهی ناموفق مانند ای گلد و ریزور لیبرتی پا به عرصهی اقتصاد جهان گذاشت. اما در سال ۲۰۰۹ محبوبترین ارز دیجیتالی یا رمزارز جهان یعنی بیت کوین (BTC) به دنیا معرفی شد و تحولی عظیم در دنیای ارزهای دیجیتال ایجاد کرد. بیت کوین و سایر رمزارزها دریچهای تاره به سوی اقتصاد جهانی گشودهاند.
این ارزها تفاوتهای عمدهای با اسکناسها و سکههای رایج امروز جهان دارند. در ادامه به بررسی این تفاوتها میپردازیم.
- تنها وجه اشتراک ارزهای فیات و دیجیتال، نبود پشتوانهی فیزیکی در هر دوی این سیستمهای پولی است.
- بیشتر رمزارزها در مقدار محدودی تولید میشوند و برای تولید محدود آنها پروتکلهای خاص مشخص شده است (هاوینگ بیت کوین). سایر آنها نیز برای کنترل این موضوع پروتکلهایی را تعیین کردهاند که از ایجاد تورم جلوگیری کنند. این امر نقطهی مقابل امکان تولید بیرویه ارزهای فیات (عامل اصلی تورم) است.
- برخلاف دلیل پیدایش ارزهای فیات که کنترل بیشتر دولتمردان و بانکهای مرکزی بوده است، کریپتوکارنسی یا رمزارز با هدف عدم تمرکز و کنترلزدایی بهوجود آمده است.
- استفاده از پول فیات بستگی به مرزهای جغرافیایی و پذیرش آن در کشوری دارد که قصد دارید از آن استفاده کنید. اما پول دیجیتالی محدودیت مرزی و جغرافیایی ندارد و در سراسر دنیا قابل استفاده است.
- ارزهای دیجیتال بهدلیل استفاده از سیستمهای رمزنگاری در ساختار آنها، امنیت بسیار بالایی دارند و امکان جعل، هک و سرقت آنها بسیار پایین است. اما پول فیات بهراحتی جعل میشود. حسابهای بانکی که محلی امن برای نگهداری آنهاست، قابل هک شدن هستند و این پولها همیشه در معرض سرقت قرار دارند.
- مهمترین نکته که تا امروز در رقابت این دو ارز بسیار قابل توجه بوده است؛ میزان بالای پذیرش عمومی ارز فیات در مقایسه با ارز دیجیتال است. افکار عمومی هنوز آنچنان که باید و شاید ارزهای دیجیتال را به رسمیت نمیشناسد و پول فیات مقبولیت بیشتری دارد.
- مزیت دیگر ارزهای فیات به نسبت نوع دیجیتال آنها، نوسانات پایین است. رمزارزها دنیای پر نوسانی دارند؛ از این رو افراد کمتری به سرمایهگذاری در این بازار اطمینان میکنند.
ارز دیجیتال، پایانی بر جهان پول فیات؟
هرچند ارزهای دیجیتال در چند سال اخیر جایگاه مناسبی در اقتصاد جهانی پیدا کردهاند، اما هنوز هم ارز فیات رایجترین سیستم مالی در دنیاست. دلار، پوند و یورو با توجه به کشورهای چاپ کنندهی آنها که همگی اقتصادهای قدرتمندی دارند؛ هنوز مهمترین رکن فعالیتهای اقتصادی در گوشه و کنار دنیا هستند. این ارزها هرچند تاریخچه سفیدی ندارند و مشکلات فراوانی تا به اینجا برای کشورهای مختلف و اقتصاد آنها ایجاد کردهاند، اما هنوز هم پذیرش عمومی بیشتری نسبت به ارزهای دیجیتالی دارند.
زمان زیادی لازم است تا مردم جهان به جای پولهایی که قابل لمس هستند، پولهایی که فقط کدهای نوشتاریاند را بپذیرند. اما آیندهی هر دوی این نظامهای مالی در هالهای از ابهام است و مشخص نیست در سالهای بعد کفهی ترازوی کدام یک از آنها سنگینتر باشد و بتواند بازارهای مالی جهان را تسخیر کند.
پول فیات در قرن دهم از چین سرچشمه گرفت، عمدتاً در سلسلههای یوان، تانگ، سونگ و مینگ. در سلسله تانگ (۶۱۸-۹۰۷)، تقاضای زیادی برای پول فلزی وجود داشت که بیش از عرضه فلزات گرانبها بود.
به طور سنتی، پول فیات به شکل اسکناس و سکه عرضه میشد، اما فناوری کمک میکند تا پول فیات فیزیکی را با مدلی مبتنی بر اعتبار تکمیل کنند که در آن ماندهها و تراکنشها به صورت دیجیتالی ثبت میشوند.
دیدگاه شما