اوراق بهادار مشتقه

اوراق بهادار مشتقه

بازار مشتقه نوع جدیدی از بازار بورس است که با توجه به نیاز بعضی بازارها و ماهیت کالاها ایجاد می شوند. بازار مشتقه عمدتاً مبتنی یا مشتق از یک دارایی پایه است. به عبارتی ارزش آن‌ها منبعث از ارزش دارائی دیگری است. در ایران نخستین بازار قراردادهای آتی بر روی سکه و محصولات کشاورزی مانند زعفران شکل گرفت. رفته ‌رفته در این نوع معاملات محصولات دیگری نظیر پسته و زیرِه نیز افزوده شد.

دارائی‌هایی که می‌توانند به عنوان دارایی پایه در این ابزارها مورداستفاده قرار گیرد، عبارتند از: انواع سهام، ابزارهای بهره‌ای و متأثر از نوسانات نرخ بهره، ابزارهای بازار مبادلات ارزی، انواع کالا، اعتبارات مشخص و خاص و وام‌های کوچک و کلان.

محصولات بازار مشتقات:

حمل و نقل: قرارداد رو به جلو قراردادی سفارشی بین دو نهاد است، جایی که تسویه حساب در یک تاریخ خاص در آینده با قیمت از قبل توافق شده انجام می شود.

معاملات آتی: قرارداد آتی توافقی بین دو طرف برای خرید یا فروش دارایی در زمان معینی در آینده با قیمت معین است. در واقع، قراردادهای آتی انواع خاصی از قراردادهای پیش رو هستند که برمبنای موارد قبلی قراردادهای استاندارد معامله شده در بورس معامله می شوند.

اوراق مشتقه یا Derivatives به اوراق بهادار با قیمت گفته می شوندد که ارزش آن‌ها از یک یا چند دارایی پایه مشتق می‌شود؛ به عبارت دیگر اوراق مشتقه بر اساس دارایی پایه خود شناخته می‌شوند.

یکی از اهداف مهم ایجاد ابزار مشتقه در بازار، کنترل ریسک‌های مالی است. افرادی که پیش‌بینی کاهش قیمت یا افزایش قیمت را در بازار دارند، به کمک این اوراق می‌توانند ریسک سرمایه گذاری خود را کاهش دهند و موقعیت‌های معکوسی را همراه با انجام معاملات خود اتخاذ کنند.

قرارداد آتی

قرارداد آتی یا future Contract قراردادی است که فروشنده متعهد می‌شود براساس آن، در سررسید معین، مقدار مشخصی از کالای تعیین شده را به قیمتی مشخص بفروشد و در مقابل خریدار متعهد می‌شود کالا را با مشخصات تعیین شده، خریداری کند.

به بیان دیگر، قرارداد آتی به افراد این امکان را می‌دهد که اقدام به خرید کالایی کنند که در حال حاضر تصمیم به تحویل گرفتن آن ندارند و وجه آن را نیز در زمان تحویل پرداخت کنند. براساس این قرارداد، افراد می‌توانند کالایی که اکنون مالک آن نیستند را بفروشند و در آینده آن را به خریدار تحویل دهند و کسب سود کنند.

اختیار معامله یا آپشن (Option Contracts)

اختیار معامله یک قرارداد دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار حق(نه اجبار) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.بنابراین براساس این قرارداد،دوطرف توافق می کنند که در زمان آینده معامله ای انجام دهند. در واقع، قراردادهای آپشن به معامله‌گر اجازه می‌دهد یک دارایی را با قیمت از پیش تعیین‌شده پیش و یا در یک تاریخ خاص بخرد و یا بفروشد.

قرارداد اختیار معامله یا معاملات آپشن از قرن‌ها پیش شناخته شده‌ بوده است. در یونان باستان اولین بار معاملات آپشن گزارش شده است. حق اختیار برداشت از باغات زیتون در آن زمان مورد معامله قرار میگرفت. اولین کسی که استفاده از اپشن دربرداشت باغات زیتون از او نام برده شده‌ است تالس فیلسوف یونانی نام دارد.

قراردادهای آپشن در ایران با نام اختیار معامله (اختیار فروش و اختیار خرید) شناخته شده‌اند.

مدارک و شرایط مورد نیاز برای دریافت کد معاملاتی از بازار مشتقه

الف- فرآیند اجرایی صدور کد برای مشتریان ایرانی

1. تماس مشتری با کارگزار دارای مجوز فعالیت در بازار مورد نظر و اخذ فرم ها و لیست مدارک
2. تکمیل فرم های مربوطه (بصورت فایل و امضا نشده) و ارائه تصویر مدارک مورد نیاز توسط مشتری
3. بررسی مدارک و مطابقت دادن فرم ها توسط کارگزار
4. ارسال درخواست کد در سامانه مشتریان و بارگذاری فایل مدارک مشتری توسط کارگزار
5. بررسی مدارک و محتوای سامانه توسط بورس
6. تائید اولیه درخواست و تولید فرم درخواست کد تائید شده توسط بورس
7. اخذ فرم درخواست کد تائید شده و ارسال آن اوراق بهادار مشتقه به مشتری جهت مهر و امضاء تمامی صفحات
8. بارگذاری فرم درخواست کد تائید شده با مهر و امضای اصل (رنگی) در سامانه و ارسال فیزیکی
9. صدور کد معاملاتی بازار مشتقه
10. ارسال اطلاعات به مدیریت توسعه بازار مشتقه جهت فعال‌سازی حساب عملیاتی
11. فعال سازی کد مشتری توسط مدیریت توسعه بازار مشتقه

* نکته: جهت صدور کد معاملاتی مشتقه، داشتن کد سهامداری الزامی است و این کد باید در محل مربوطه در فرم درخواست کد یادداشت شود

* به مدارکی که بصورت بی کیفیت، نامرتب و ناقص اسکن شده باشند ترتیب اثر داده نمی‌شود.

شرایط و فرآیند اخذ کد معاملاتی بر خط قراردادهای آتی

شرایط الزامی دارندگان کد معاملاتی قراردادهای آتی جهت معامله از طریق سامانه معاملات برخط قراردادهای آتی:

1. داشتن حداقل سن 18 سال
2. داشتن حداقل دیپلم

فرآیند اخذ مجوز دسترسی به سامانه معاملات برخط قراردادهای آتی

1. مراجعه مشتری به کارگزار و تکمیل فرم" درخواست اخذ مجوز دسترسی به سامانه معاملات برخط " و ارائه مدارک هویتی و رونوشت آخرین مدرک تحصیلی
2. انجام مصاحبه شفاهی یا آزمون کتبی توسط مدیریت معاملات برخط کارگزاری جهت ارزیابی صلاحیت حرفه ای مشتری
3. عقد قرارداد استفاده از خدمات عضو جهت انجام معاملات برخط کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا بین شرکت کارگزاری و مشتری
4. صدور نام کاربری و رمز عبور جهت دسترسی به سامانه معاملات برخط قراردادهای آتی توسط کارگزار برای مشتری

نکات عمومی:

• بورس مجاز است جهت احراز هویت مشتریان به به مراجع قانونی مراجعه و تاییدیه دریافت نمایند. بدیهی است صدور کد منوط به تایید اصالت مدارک می باشد و با خاطیان برخورد قانونی می شود.
• مشتری موظف است در هر زمان بنا به درخواست بورس نسبت به ارائه مدارک و مستندات مجددا اقدام نماید. در صورت عدم ارائه ، کد مشتری غیر فعال می گردد.
• مشتری موظف است هرگونه تغییر در مدارک و مستندات را به بورس اعلام نماید و توجه به تاریخ انقضای مدارک و بروزرسانی آن نزد بورس در تعهد مشتری می باشد.
• در صورتی که مشتری وکالت انجام معاملات خود را بطور رسمی به وکیل منتقل نموده باشد، بعد از صدور کد در سامانه مشتریان، کارگزار پس از اخذ مدارک و فرم های کامل از وکیل، اقدام به تعریف وکیل در این سامانه می‌نماید

کدهای معاملاتی شامل:

کد معاملاتی عام‏: کد معاملاتی است که جهت خرید و فروش کالا یا گروه کالایی خاص ایجاد نشده و دارنده آن مجاز است به شرط عدم وجود محدودیتی اعلامی جهت خرید کالا یا گروه کالایی خاص در بورس اقدام به خرید کلیه کالاهای پذیرفته شده در بورس نماید.

کد معاملاتی خاص گروه کالا: کد معاملاتی است که جهت خرید و فروش کالا یا گروه کالایی خاص ایجاد نشده و دارنده کد معاملاتی است که جهت خرید و فروش یک گروه کالای خاص ایجاد شده و دارنده آن مجاز است به شرط عدم وجود محدودیت اعلامی جهت خرید یک کالای خاص از کلیه کالاهای پذیرفته شده آن گروه کالایی نیز خرید نماید.

کد معاملاتی خاص کالا: کد معاملاتی است که جهت خرید و فروش کالا یا گروه کالایی خاص ایجاد نشده و دارنده آنکدکد معاملاتی است که جهت خرید یکی یا چند کالای خاص ایجاد شده اوراق بهادار مشتقه و دارنده آن مجاز است کالا یا کالاهای خاص را خرید نماید.

کلیه معامله‏‌گران کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا بایستی کد معاملاتی عام دریافت نمایند. اشخاص حقیقی می‏توانند جهت خرید کالاهای کشاورزی، سیمان، طلا و کالاهای صادراتی، قبض انبار قراردادهای مشتقه با رعایت مفاد این دستورالعمل کد معاملاتی دریافت دارند.

نحوه صدور انواع کدهای معاملاتی

کلیه معامله‏‌گران کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا بایستی کد معاملاتی عام دریافت نمایند. اشخاص حقیقی می‏توانندکد معاملاتی عام توسط مسوول پذیرش و کد معاملاتی خاص گروه کالا توسط کمیته صادر می‏‌شود.

صدور کد معاملاتی عام

مسوول پذیرش موظف است حداکثر ظرف سه روز کاری پس از ارایه مدارک کامل مشتری توسط کارگزاری، نسبت به صدور کد معاملاتی عام برای مشتری اقدام نماید یا اینکه عدم کفایت مدارک ارایه شده را به کارگزار اعلام کند.

صدور کد معاملاتی خاص کالا و خاص گروه کالا

کلیه معامله‏‌گران کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا بایستی کد معاملاتی عام دریافت نمایند. اشخاص حقیقی می‏توانندالف: جهت صدور کد معاملاتی خاص کالا و خاص گروه کالا، متقاضی بایستی مدارک و مستندات خود را به کمیته پذیرش مشتریان ارایه نماید.

کلیه معامله‌‏گران کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا بایستی کد معاملاتی عام دریافت نمایند. اشخاص حقیقی می‏توانندب: مشتریانی که واجد شرایط خرید بیش از یک کالا می باشند اعم از اینکه در یک گروه کالایی یا در گروه‌های کالایی متفاوت قرار داشته باشند، بایستی فرآیند اخذ کد معاملاتی را بطور جداگانه طی نمایند . بدیهی است به هر مشتری صرفا یک کد معاملاتی اختصاص می یابد.

ج: دبیر کمیته موظف است حداکثر ظرف مدت ده روز کاری پس از ارائه مدارک مشتری توسط کارگزاری ، گزرش کارشناسی خود حاوی اظهار نظر در خصوص احراز یا عدم احراز شرایط اعطای کد معاملاتی خاص کالا و یا خاص گروه کالا را به انضمام مستندات مربوط به کمیته ارسال نماید.

کلیه معامله‏‌گران کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا بایستی کد معاملاتی عام دریافت نمایند. اشخاص حقیقی می‏توانندد: کمیته موظف است حداکثر ظرف 5 روز کاری پس از دریافت گزارش و مستندات مربوط نظر کتبی خود را با ذکر دلایل مبنی بر اعطای کد معاملاتی خاص کالا و یا گروه کالا را به متقاضی اعلام کند و در صورت رد درخواست، متقاضی می‏تواند مراتب اعتراض خود را حداکثر ظرف مدت 10 روز از تاریخ ابلاغ تصمیم کمیته به وی به بورس اعلام کند.

شرایط اختصاصی برای دریافت کد معاملاتی خاص کالا یا خاص گروه کالا برای کلیه گروه های کالایی به شرح ذیل است:

کلیه معامله‌‏گران کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا بایستی کد معاملاتی عام دریافت نمایند. اشخاص حقیقی می‏توانندالف: رعایت مقررات خارج از بورس از جمله اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذی ربط در صورت وجود

کلیه معامله‏‌گران کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا بایستی کد معاملاتی عام دریافت نمایند. اشخاص حقیقی می‏توانندب: اخذ تاییدیه کمیته پذیرش مشتریان بورس کالا

ابزار مشتقه چیست؟

مشتق یا ابزار مشتقه، عبارت است از قراردادها یا اوراقی که ارزش آن ها وابسته به اوراق بهادار اصلی ماست و دارای ارزش مستقل نیستند. همچنین عملکرد قیمت آن ها، به تغییرات قیمت کالای مربوطه وابسته است. متداول‌ترین دارایی‌های مورد استفاده برای مشتقات اوراق بهادار مشتقه سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارزها، پول و انرژی هستند. این دارایی‌ها معمولا از طریق کارگزاری‌ها خریداری می‌شوند. ما در دانشکده بورس، قصد داریم تا با بررسی بازار مشتقات بورس، جوانب مختلف استفاده از این ابزارها را بررسی کنیم.

مشتقات می‌توانند خارج از بازار بورس (OTC) یا از طریق صرافی معامله شوند. البته مشتقات فرابورس سهم بیشتری از بازار مشتقات را تشکیل می‌دهند. مشتقات معامله شده خارج از بورس به‌طورکلی احتمال بیشتری برای ریسک طرف مقابل دارند. ریسک طرف مقابل، خطری است که یکی از طرف‌های درگیر در معامله ممکن است با آن روبه‌رو شود. مشتقات معامله شده در بورس، استاندارد هستند و با شدت بیشتری تنظیم می‌شوند.

ابزار مشتقه به زبان ساده

از مشتقات می‌توان برای محافظت از موقعیت، حدس و گمان در مورد جهت حرکت دارایی‌های اساسی (حرکت به سمت سود یا زیان) و یا دادن اهرم به دارایی‌ها، استفاده کرد. همان‌طور که گفتیم، ارزش ابزار مشتقه، از نوسانات ارزش آن دارایی خاص، حاصل می‌شود. برای نمونه، اگر شما یک نوع ارز خاص را به‌عنوان ابزار مشتقه در نظر گرفته‌اید، سود شما وابسته به میزان ارزش آن ارز است.

در ابتدای امر، از مشتقات برای اطمینان از متعادل بودن نرخ ارز کالاهای مورد معامله، در سطح بین‌المللی استفاده می‌شد. اما با به‌وجود آمدن اختلافات بسیار مابین ارزشمندی ارزهای ملی، بازرگانان بین‌المللی به یک سیستم برای پاسخگویی به اختلافات احتیاج داشتند. امروزه، مشتقات بر اساس طیف گسترده‌ای از معاملات انجام می‌شوند و کاربردهای بیشتری نسبت به قبل دارند.

به‌عنوان مثال، یک سرمایه‌گذار را تصور کنید که حساب‌های سرمایه‌گذاری وی، به تومان (یا ریال) تبدیل شده است. این سرمایه‌گذار سهام یک شرکت آمریکایی را از طریق صرافی ایالات متحده با استفاده از دلار آمریکا (USD) خریداری می‌کند. اگر ارزش دلار افزایش یابد، هر سودی که سرمایه‌گذار از فروش سهام به دست آورد، با تبدیل به تومان، از ارزش بالاتری برخوردار می‌شود.

همچنین، این سرمایه‌گذار برای جلوگیری از ریسک‌ های احتمالی، می‌تواند یک مشتق ارزی خریداری کند تا نرخ ارز خاصی را به اصطلاح، قفل کند. مشتقاتي كه مي‌توانند براي پوشش دادن اين نوع ريسك مورد استفاده قرار گيرند، شامل معاملات آتي ارز خواهند شد. به بیان دیگر، هنگام استفاده از مشتقات برای گمانه‌زنی در مورد حرکت قیمت یک دارایی، سرمایه‌گذار نیازی به در اختیار داشتن آن دارایی ندارد. این مسئله را در ادامه توضیح خواهیم داد.

مشتقات مالی و بازار مشتقه بورس کالا

مشتقات مالی و بازار مشتقه بورس کالا، دو اصطلاح دیگری هستند که ما به جای ابزار مشتقه از آن ها استفاده می‌کنیم. همان‌طور که می‌دانیم، خریدار در قرارداد مشتقات، حق مبادله کالا را با قیمت مشخص در آینده خریداری می‌کند. ممکن است آن زمان، خریدار کالا را خریداری کند یا حتی بفروشد.

اشکال اوراق بهادار مشتقه رایج ابزار مشتقه

انواع مختلفی از مشتقات وجود دارد که می‌توانند برای مدیریت ریسک، سرمایه‌گذاری مناسب و استفاده از موقعیت‌سنجی در بورس، استفاده شوند. مشتقات یک بازار روبه‌رشد است و محصولی را ارائه می‌دهد که تقریبا متناسب با هرگونه نیاز یا تحمل ریسک باشد.

قراردادهای آتی

به‌عنوان معاملات آتی نیز شناخته می‌شوند، توافقی بین دو طرف برای خرید و تحویل دارایی با قیمت توافق شده، در آینده است. معاملات آتی در بورس انجام شده و قراردادهای آن استاندارد می‌شوند. معامله‌گران برای جلوگیری از ریسک خود و یا حدس و گمان در مورد قیمت یک دارایی، از قرارداد آتی استفاده خواهند کرد. طرفین درگیر در قراردادهای آتی، موظف به انجام تعهد خرید یا فروش دارایی اساسی هستند.

قراردادهای فوروارد

آنها را با نام فوروارد نیز می‌شناسیم. مشابه قراردادهای آتی هستند، اما در بورس خرید و فروش نمی‌شوند. فقط در فرابورس مورد توجه قرار خواهند گرفت. هنگامی‌ که یک قرارداد فوروارد ایجاد می‌شود، خریدار و فروشنده ممکن است شرایط، اندازه و روند تسویه‌حساب برای ابزار مشتقه را سفارشی کرده باشند. به‌عنوان محصولات فرابورس، قراردادهای فوروارد، درجه بالاتری از خطر طرف مقابل را برای خریداران و فروشندگان به همراه دارند.

مبادله یا سوآپ (Swaps)

سوآپ، نوع رایج دیگری از ابزار مشتقه است که اغلب برای یک نوع جریان وجه نقد استفاده می‌شود. این‌ نوع از قراردادها، شامل تاریخ پرداخت و نحوه محاسبه عواید (اوراق بهادار مشتقه یا جریان‌های نقدی مورد معامله) می‌شوند.

قرارداد اختیاری یا آپشن (Options)

قرارداد اختیاری مانند قرارداد آتی است. از این‌ جهت که توافقنامه‌ای بین دو طرف، برای خرید یا فروش دارایی در آینده از پیش تعیین‌شده با قیمت مناسب، مشخص شده است. تفاوت اصلی بین قراردادهای اختیاری و معاملات آتی این است که با داشتن یک قرارداد اختیاری، خریدار موظف به اجرای توافق خود برای خرید یا فروش نیست. این فقط یک فرصت است، نه یک تعهد. اما قراردادهای آتی شامل تعهداتی هستند که باید رعایت شوند. در قرارداد اختیاری (همانند قراردادهای آتی) ممکن است از گزینه‌های انتخاب شده، برای حدس و گمان در مورد قیمت دارایی، استفاده شود.

مزایای ابزار مشتقه

همان‌طور که توضیحات بالا نشان می‌دهد، ابزار مشتقه می‌تواند ابزاری مفید برای مشاغل و سرمایه‌گذاران باشد. آن ها راهی برای قفل کردن قیمت‌ها، جلوگیری از حرکات نامطلوب نرخ‌ها و کاهش خطرات ـ اغلب با هزینه محدود ـ فراهم می‌کنند. علاوه بر این، مشتقات را اغلب می‌توان با حاشیه ـ یعنی با وجوه قرض گرفته شده ـ خریداری کرد که این امر حتی هزینه آن ها را کمتر می‌کند.

معایب ابزار مشتقه

از طرفی، ارزش‌گذاری مشتقات دشوار است زیرا بر اساس قیمت دارایی‌های دیگر، تعیین می‌شود. خطرات مشتقات فرابورس شامل ریسک‌های طرف مقابل است که پیش‌بینی یا ارزش‌گذاری آن ها نیز دشوار است. در اکثر موارد، ابزار مشتقه به تغییر در مقدار زمان انقضا، هزینه نگهداری دارایی اساسی و نرخ بهره، حساس است. این متغیرها تطابق کامل ارزش یک مشتق با دارایی اساسی را دشوار می‌کنند.

بازار مشتقات در ایران

همان‌طور که اشاره کردیم، یکی از این دارایی‌های مهم که می‌تواند پایه ابزار مشتقه به‌حساب آید، ارز است. در ایران نیز، با توجه‌ به نوسانات قیمت ارز، نیاز به راه‌اندازی بازار ابزارهای مشتقه از سال 1384 مورد توجه قرار گرفت و قانون بازار سرمایه مصوب، به این موضوع اشاره کرد که بازار مشتقات در ایران از جمله موارد مهم برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری با اختلافات ارزی است.

مشتقات بورس تهران

یکی از انواع بازارهای بورس کالا در تهران، بازار مشتقه است که در دو نوع قراردادهای آتی و قرارداد اختیاری جریان دارد. این قراردادها بر روی یک دارایی پایه، تنظیم می‌شوند. این دارایی پایه شامل محصولات کشاورزی، فلزات و حتی انواع فراورده‌های نفتی خواهد بود. البته در ابتدای کار بازار مشتقات ایران، کالاهایی مانند زعفران، سکه و محصولات کشاورزی به‌عنوان پایه دارایی مورد پذیرش تجار بودند. اما بعدها محصولاتی مانند پسته و زیره هم به این دسته اضافه شدند. امروزه شما می‌توانید با تکیه بر تجربیات افراد متخصص، با خرید و فروش این ابزارها، راه مناسبی در سرمایه‌گذاری خود پیش بگیرید.

در مجموع، ابزار مشتقه، نوع جدیدی از بازار سرمایه‌گذاری است. این بازار با توجه ‌به نیازهای بازار بورس، کالاهای پایه را برای عقد قراردادهای مربوطه (بیشتر در دو نوع آتی و اختیاری) در اولویت قرار می‌دهد. برای سرمایه‌گذاری موفق در این بازار لازم است که تمام وجوه آن را به‌خوبی بشناسید. ما در دانشکده بورس تلاش کردیم تا در این مقاله، جنبه‌های کلی ابزار مشتقه را به شما معرفی کنیم.

ابزار مشتقه چیست؟

جهانی شدن بازارهای مالی منجر به رشد بسیار زیاد حجم و تنوع معاملات شده است و مشتقات مالی عناصر اساسی این رشد بودند. ابزار مشتقه نقش مفید و مهمی در پوشش و مدیریت ریسک سرمایه گذاری در بورس دارند، اما خطرات زیادی برای ثبات بازارهای مالی و در نتیجه کل اقتصاد به وجود می آورند. از مشتقات برای محافظت و حدس زدن ریسک مرتبط با تجارت و امور مالی استفاده می شود. در این راستا، ابزار مشتقه به تقسیم ریسک بین افراد و گروه های مختلف در اقتصاد کمک می کنند. سرمایه گذاران همچنین می توانند از ابزار مشتقه برای گمانه زنی و انجام فعالیت های آربیتراژی استفاده کنند. در واقع، افرادی که از این مکانیسم استفاده می کنند، بازرگانانی هستند که می خواهند در بازار موقعیتی کسب کنند؛ آن ها شرط بندی می کنند که قیمت دارایی یا کالای اساسی در طول مدت قرارداد در یک جهت خاص حرکت می کند.

ابزار مشتقه چیست؟

مشتق محصولی است که ارزش آن از ارزش یک یا چند متغیر اساسی (دارایی اساسی، شاخص یا نرخ مرجع)، به روشی قراردادی حاصل می شود. دارایی اساسی می تواند حقوق صاحبان سهام، کالا و یا هر دارایی دیگر باشد.

تعریف صندوق بین المللی پول از ابزارهای مشتقه

ابزارهای مالی که به یک مکانیسم مالی خاص یا شاخص یا کالایی مرتبط هستند و از طریق آن ها ریسک های مالی خاص در بازارهای مختلف معامله شوند، ابزار مشتقه گفته می شود؛ در واقع، ارزش یک مشتق مالی از قیمت یک کالای اساسی مانند دارایی یا شاخص ناشی می شود و برخلاف اوراق قرضه، هیچ اصلی پیش پرداخت نمی شود و درآمد سرمایه ای نیز به آن تعلق نمی گیرد.

محصولات و خدمات بازار مشتقات

از طریق بازار مشتقات می توان کالاها و خدمات بسیار زیادی را معامله کرد؛ به عنوان مثال، در موضوع حمل و نقل، قراردادی تحت عنوان قرارداد رو به جلو وجود دارد که در واقع سفارشی بین دو نهاد است، جایی که تسویه حساب در یک تاریخ خاص در آینده با قیمت از قبل توافق شده انجام می شود.

معاملات آتی نوع دیگری از ابزار مشتقه هستند که طی آن، توافقی بین دو طرف برای خرید یا فروش دارایی در زمان معینی در آینده با قیمت معین انجام می شود. در واقع قراردادهای آتی انواع خاصی از قراردادهای پیش رو هستند. به عنوان مثال، در معاملات آتی زعفران که در بورس کالا انجام می شود، براساس یک قرارداد، 2 طرف معامله (خریدار و فروشنده) متعهد می شوند که در یک تاریخ معین و با قیمت مشخص شده در قرارداد، معامله زعفران را با یکدیگر انجام دهند.

از دیدگاهی دیگر نیز می توان به این موضوع نگاه کرد؛ به این معنا که مشتقات قراردادهای مالی هستند که برای قرار گرفتن در معرض قیمت بازار در برابر تغییرات کالای اساسی، دارایی یا رویدادهای مختلف طراحی شده اند.

نوآوری مشتقات و تجارت آن ها در بازارهای مالی از اهمیت بالایی برخوردار است و اجازه می دهد نهادهای تجاری در این محیط جدید در اقتصاد جهانی سازگار شوند. ابزارهای مشتق با کاهش خطرات بازار مرتبط با نوسان قیمت، نرخ بهره و نرخ ارز، معاملات تجاری و مالی را متعادل می کنند. در نتیجه سودآوری بالا در زمینه تجارت جدید و مدیریت ریسک در حوزه معاملات مشتقه، شرکت کنندگان اصلی موسسات بزرگ مالی و غیر مالی در نقش محافظ، دلالان و داوران هستند. با استفاده از ابزارهای مشتق، ما می توانیم آربیتراژ قیمت، پوشش و حدس و گمان، مدیریت ریسک و حفاظت بر روی تغییرات قیمت را برای سودآوری شناسایی کنیم.

جهانی شدن جریان های سرمایه گذاری، رشد معاملات در بازار مشتقات مالی، گشایش بازارهای جدید پیش رو، توسعه بازار فرابورس، معرفی انواع جدید مشتقات مالی و تدوین استراتژی های جدید مشتقات را تقویت می کند. در حال حاضر، مشتقات دسته مهمی از ابزارهای مالی هستند که در بازارهای مالی و تجاری امروز مهم هستند. آن ها انواع مختلفی از حفاظت از خطر را ارائه می دهند و استراتژی های نوآورانه سرمایه گذاری را مجاز می دانند.

شرایط سوددهی بازار مشتقات

برای ارائه حداکثر سود به کاربران و اقتصاد خود، بازار مشتقات باید سه شرط لازم اوراق بهادار مشتقه را داشته باشد:

• تجارت و تسویه حساب مشتقات باید ایمن باشد.
• بازار باید نوآورانه باشد.
• بازار باید کارآمد باشد.

لازم به ذکر است که مشارکت کنندگان در بازار، سیاست گذاران و تنظیم کننده ها باید از ارائه دهندگان بازار مشتقات برای اطمینان از این پیش نیازها حمایت کنند.

حجم معاملات بازار مشتقات

برخی از تحلیلگران، بازار مشتقات را بیش از 10 برابر کل تولید ناخالص داخلی جهان تخمین می زنند. دلیل گسترده بودن بازار مشتقات به خاطر این موضوع است که تقریباً در هر نوع دارایی، سرمایه گذاری مشتقات متعددی از جمله سهام، کالاها، اوراق قرضه و ارز خارجی موجود است.

استفاده از ابزارهای مشتقه در بحران های اقتصادی

در حال حاضر در یک موضوع اتفاق نظر وجود دارد که نوآوری مالی تأثیر مثبتی بر سیستم مالی دارد. با این حال، هر زمان که یک بحران مالی به وجود می آید، بحث در مورد نوآوری مالی بار دیگر روی میز است، که اغلب بر مزایا و خطرات مشتقات تمرکز دارد.

خطرات بازار مشتقه

رشد معاملات مشتقه و ارتباطات بین نهادهای مالی بزرگ در سراسر جهان باعث نگرانی در مورد یکپارچگی سیستم مالی جهانی شده است. به عنوان مثال، مشتقات اجازه می دهد تا اهرم اضافی در سیستم مالی ایجاد شود و در مواقع تلاطم مالی، این اهرم می تواند بحران نقدینگی را تسریع کند، حرکت های بازار را بزرگتر کرده و پیش فرض ها را افزایش دهد. این نگرانی های سیستمی موجب ایجاد مقررات جدید، رویه های جدید و افشای جدید برای افزایش شفافیت شده است. به عنوان مثال، رشد صندوق های تامینی که از مشتقات سنگین استفاده می کنند توجه تنظیم کننده ها را به خود جلب کرده است.

مفهوم ابزار مشتقه

در ادبیات، در مورد مشتقات مالی مطالب زیادی نوشته شده است. ادبیات اخیر در مورد خطرات مشتقات، بیشتر مربوط به خطرات سیستمی است. چندین مطالعه نشان می دهد که پیچیدگی این بازار به دلیل افزایش عدم اطمینان، وقوع مکرر خسارات شدید و در نهایت احتمال بیشتر بحران جهانی است.

کاربرد ابزار مشتقات

مشتقات دسته مهمی از ابزارهای مالی هستند که در بازارهای مالی و تجاری امروز مهم هستند. آن ها انواع مختلفی از حفاظت از خطر را ارائه می دهند و استراتژی های نوآورانه سرمایه گذاری را مجاز می دانند. در 30 سال گذشته، مشتقات به طور فزاینده ای در امور مالی اهمیت یافته اند.

بازارهای مشتقات نهادهای موفقی هستند؛ چراکه بازارهای مالی را کارآمدتر می کنند. این موضوع به طور کلی به این معنی است که استقراض و وام می تواند با هزینه کمتری نسبت به آنچه که در موارد دیگر دیده می شود، رخ دهد؛ زیرا مشتقات هزینه های معامله را کاهش می دهند.

در واقع بازار مشتقات، بازاری است که در آن اوراق مشتقه مانند قرار داد آتی معامله می شود، به ویژه این که دو طرف قرارداد باید متعهد شوند که در تاریخ ذکر شده، به تعهدات خود عمل کنند.

بخش اصلی و سازنده ابزار مشتقه

یک ابزار مشتقه از بخش های مختلفی تشکیل شده است و تاثیرگذاری آن به موارد مختلفی بستگی دارد:

• طراحی محصول
• منطق اقتصادی برای تأمین نیازها
• بازار نقدی
• موقعیت بلند و کوتاه
• قیمت های تعیین شده در بازار
• نرخ بهره / نرخ ارز
• پایداری سیستم
• و.

بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات

حجم مبادلات مشتقات در جهان، رشد قوی در معاملات آتی و اختیارات در مبادلات بازارهای چین، هند، کره، سنگاپور و سایر مناطق آسیا را نشان می دهد. یکی دیگر از موضوعات مهم در سال 2015، افزایش معاملات آتی کالا و اختیارات کالا بود که طی چند سال گذشته با سرعت بیشتری بیش از هر بخش دیگری از اوراق بهادار مشتقه ابزار مشتقه در فهرست جهانی رشد کرده است.

ماهیت مشتقات

ابزار مشتقه همانطور که از اسم آن مشخص است، از ارزش دارایی اساسی گرفته شده و از این رو برای محافظت در برابر افزایش یا سقوط ارزش دارایی اساسی استفاده می شود.

نکته: از آنجا که مشتقات اساسا براساس ارزش یک دارایی معامله می شوند، هرگونه سقوط نامتناسب در ارزش دارایی مذکور، باعث سقوط مشتقات طراحی شده می شود.

محیط نظارتی ابزار مشتقه

به منظور به حداقل رساندن خطرهای سیستماتیک و ایجاد بازاری با عملکرد مناسب، باید از ایمنی و یکپارچگی اطمینان حاصل شود. به همین ترتیب، طرحی که به طور موثر ریسک سیستماتیک در بازار مشتقات را کاهش می دهد، باید شامل دستورالعمل های زیر باشد:

• حداکثر استفاده از معاملات مشتقات در بازارهای سازمان یافته باید کاملا مشخص باشد.
• وثیقه گرفتن از هر 2 طرف معامله (خریدار و فروشنده) در زمانیکه ابزار مشتقه اوراق بهادار مشتقه اوراق بهادار مشتقه در معرض تدوین است.
• ثبت اجباری موقعیت های خطر باز و استانداردهای مختلف برای کلیه قراردادهای مشتقه

جمع بندی

بازار مشتقات در سال های اخیر به سرعت رشد کرده است؛ زیرا مزایای استفاده از مشتقات، مانند کاهش موثر خطر و انتقال خطر، اهمیت بیشتری یافته است. بازار مشتقات در جهان بسیار بزرگ است و وقتیکه از نظر دارایی های اساسی اندازه گیری می شود، بسیار بزرگتر از بازار سهام است. ارزش دارایی های اساسی معاملات مشتقات معوق چندین برابر تولید ناخالص داخلی جهان است. در رقابت برای تجارت، هر دو بورس مشتقات و ارائه دهندگان فرابورس، که تا حد زیادی بزرگترین بخش بازار را تشکیل می دهند، با نوآوری مداوم در محصول و فناوری به رشد آن سرعت بخشیده اند. آماری که برای دو بازار جمع می شود دقیقاً قابل مقایسه نیستند، واضح است که بازار خارج از بورس بسیار بزرگتر از بازار مبادله شده است.

بازار مشتقات در جهان، اخیرا توجه بیشتری را در پس زمینه بحران مالی، پرونده های کلاهبرداری و ناکامی برخی از فعالان بازار جلب کرده است. بازارهای مشتقات در جهان به دلیل نقش آن ها در بحران اعتباری که از سال 2007 آغاز شد، مورد انتقادات زیادی قرار گرفته اند. محصولات مشتق از پرتفوی وام های خطرناک در ایالات متحده با استفاده از روشی موسوم به اوراق بهادار ایجاد شده اند. بسیاری از محصولاتی که ایجاد شدند با کاهش قیمت خانه ها بی ارزش شدند. موسسات مالی و سرمایه گذاران در سرتاسر جهان مبلغ زیادی را از دست دادند و جهان در بدترین رکود اقتصادی که برای بسیاری از نسل ها عجیب بود، فرو رفت.

بازار مشتقات تحت یک رژیم نظارتی موثر با موفقیت توسعه یافته است. هر سه شرط لازم برای عملکرد مناسب بازار ایمنی، کارایی و نوآوری برآورده شده است. اگرچه دیگر نیازی به تغییرات ساختاری در چارچوبی نیست که امروه سهامداران و سرمایه گذاران تحت آن فعالیت می کنند، اما بهبودها امکان پذیر است. به ویژه در بخش فرابورس، افزایش بهره وری عملیاتی، شفافیت بازار و افزایش ریسک طرف مقابل باعث می شود که ابزار مشتقه حتی در ایران نیز عملکرد موثری داشته باشد.

ابزار مشتقه چیست؟

ابزار مشتقه یک ابزار زیرمجموعه اوراق بهادار است که برای کاهش ریسک طراحی شده‌است. این ابزار اوراقی معاملاتی هستند که می‌توان با آن‌ها با هزینه کمی سرمایه‌گذاری خود را بیمه کرده و سود قطعی و گاها ضرر صفر از آن داشته باشید. البته هر نوع از ابزار مشتقه ریسک را کم نمی‌کند اما می‌تواند میزان سود را چند برابر ‌کند. در این مقاله با ما همراه باشید تا به‌طور کامل با این ابزار آشنا شوید.

فهرست عناوین مقاله:

نسبت سود و ریسک در بازار

در بازار سوددهی، ریسک بالا در صورت موفقیت با سود بالا همراهی دارد و افرادی که دنبال سود بیشتر هستند طبیعتا باید ریسک‌پذیری بیشتری داشته‌ باشند این اصل بازار در همه زمینه‌ها چه بازار محصولات و چه بازار مالی صدق می‌کند و همان‌طور که با ریسک زیاد راه سود زیاد فراهم‌تر است احتمال ضرر هم بالاتر می‌رود.

قیمت‌گذاری ابزار مشتقه در بازار

در هر بازار ۲ عامل روی قیمت‌گذاری موثر است: ارزش اولیه ماده معامله و میزان عرضه آن و تقاضای آن محصول. مثلا برای ورود بازاری با عرضه اولیه وارد بازار سهام می‌شود ارزش اولیه سهام را بر اساس ارزش اسم شرکت و دارایی و سودآوری آن تعیین می‌کنند و پس از ورود شرکت به بورس عرضه و تقاضا قیمت سهم آن را تعیین می‌کند. اینکه متصور شویم پس از ورود شرکت به بورس تنها عرضه و تقاضا اهمیت دارد صحیح نیست زیرا ارزش ذاتی آن هم بهایی دارد که معامله‌گران حاضرند آن را بپردازند.

چرا به موضوعات فوق پرداختیم؟ برای اینکه به شما بگویم در بازار اوراقی هم وجود دارند که ارزش آن‌ها مثل مثال قبل بر پایه متغییرهایشان نیست، بر پایه قیمت چیزی است که این برگه‌ها به نامش صادر شده‌است برای همین هم به آن‌ها ابزار مشتقه گفته می‌شود (مشتق شده از شئ مورد نظر).

این ابزار توسط متخصصین به هدف کاهش ریسک معاملات ساخته شده ‌است.

پیشنهاد میکنیم مقاله نکات طلایی مدیریت ریسک و سرمایه گذاری را مطالعه کنید.

انواع ابزار مشتقه:

1. . قراردادهای اختیار معامله
2. قرارداد آتی که دارای مقررات و سازمان‌دهی است.
3. قرارداد انتقال (آتی بی مقررات که سازمانی در آن دخالت ندارد )
4. قرارداد معاوضه (سوآپ)

قراردادهای مشتقه:

بورس دارای محل معین فیزیکی است قیمت را در بازار بورس عرضه و تقاضا تعیین می‌کنند. در بورس برخلاف بازار خارج بورس (فرابورس) قراردادها حتما استاندارد می‌شوند و قوانین منظمی دارند، در ضمن این قیمت‌ها برای تمام افرادی که وارد بازار شوند یکسان است. قراردادهای بورسی در انواع ابزار مشقته شامل اختیار معامله و آتی می‌شود. بازارهای غیربورسی مکان فیزیکی ندارند و به‌صورت آنلاین و تلفنی فعالیت می‌کنند. در این مورد، مکالمات تلفنی ضبط شده به عنوان اسناد استفاده می‌شوند.

انواع قرارداد معمول ابزار مشتقه:

1. معاملاتی که در آینده انجام می‌شوند: شامل دو دسته هستند، قراردادهای آتی وقراردادهای آینده.
2. قرارداد اختیار معامله: توافق بین خریدار و فروشنده است طوری که یکی از آن‌ها به ازای مبلغ مشخصی به طرف مقابل اختیار فروش کالای خاصی را به مقدار مشخص، با قیمتی که در آینده مشخص می‌شود می‌دهد.

چند دسته دیگر از ابزارهای مشتقه عبارتند از:

برگرفتگان ارزی، برگرفتگان سرمایه ،برگرفتگان اعتباری، برگرفتگان کالایی، برگرفتگان نرخ بهره

برگرفتگان چیست؟ برگرفتگان یک نوع قرارداد مالی است که ارزش آن از دارایی، نرخ بهره، نرخ ارز یا شاخص‌ها مشتق می‌شود.

قراردادهای آتی ابزار مشتقه

تنها تضمین اجرای این نوع قرارداد مشتقه اوراق و اعتماد طرفین است، برای همین هم آتی نامگذاری شده‌است. هیچ سازمانی بر قرارداد و شرایطش نظارت ندارد. طی این قرارداد فروشنده توافق می‌کند مقدار مشخصی کالا را با قیمت از پیش تعیین شده در زمان و مکان خاصی به خریدار واگذار کند.

مثالی درباره محصولات می‌تواند این نوع قرارداد را بیشتر توضیح دهد: کشاورزی را تصور کنید که از بذرهای بهتر و گران‌تر استفاده می‌کند و از آن‌ها مراقبت بهتری به ‌عمل می‌آورد و به طبع انتظار دارد آن را با قیمت بیشتر بفروشد اما هنگام به بار آمدن محصول عرضه و تقاضا زیاد می‌شود. محصول او شاید کیفیت بیشتری داشته باشد ولی قربانی قیمت بازار می‌شود و مشتریان از همکارهایش که محصولات ارزان‌تری ارائه دادند خرید می‌کنند. در این میان کارخانه‌ای که از این محصول بعنوان ماده اولیه استفاده می‌کند و به دنبال محصول خوب است با این کشاورز آشنا می‌شود اما عرضه کشاورز کمتر از میزان موردنیاز کارخانه است پس اگر بین این دو قرارداد آتی بسته شود کشاورز می‌تواند زمین خود را گسترش دهد بدون این‌که نگران نفروختن محصولاتش باشد و کارخانه هم مواد اولیه آینده را فراهم نموده‌است. قیمت محصول از پیش تعیین شده است پس چگونه ریسک کاهش‌یافته است؟ اگر قیمت محصول طی این مدت افزایش پیدا کند کارخانه ضرر اندکی می‌بیند و اگر کاهش پیدا کند حداقل کشاورز مطمئن است تمامی محصولاتش فروش می‌رود.

قرارداد انتقال اوراق مشتقه:

قرارداد انتقال شبیه قراردادهای آتی است: دو طرف یک معامله بر سر زمان تحویل مشخص یک محصول با قیمت ثابت توافق می‌کنند. اما تفاوت این قرارداد با قرارداد آتی این است که قرارداد آتی در محیط بورس انجام می‌شود، اما قرارداد انتقال به‌صورت فرا بورس انجام می‌شود. همین اختلاف باعث می‌شود تفاوت‌های دیگری هم به‌وجود بیاید مثل:

• قراردادهای آتی استاندارد هستند و قراردادهای انتقال غیراستاندارد هستند.
• دو طرف معامله‌کننده در قرارداد آتی نیازی به شناخت همدیگر ندارند، زیرا معامله غیرمستقیم و از طریق کارمند بورس انجام می‌شود اما در قرارداد انتقال معامله مستقیم انجام می‌شود پس دو طرف معامله باید همدیگر را بشناسند.
• نرخ و قیمت دارایی در قرارداد آتی کاملاً مشخص است، اما این وضوح در قراردادهای انتقال وجود ندارد.
• نوع دارایی و کیفیت آن در هر دو قرارداد کاملاً مشخص است. ریسک قرارداد انتقال از قرارداد آتی بیشتر است، چرا که طرفین خودشان به تنهایی باید از تضمین مالی طرف مقابل مطمئن شوند و سازمان بورس در میان نیست که آن را تایید کند، این موضوع در اوراق آتی توسط سازمان بورس تأیید می‌شود و امنیت آن به همین خاطر بیشتر است.

قرارداد اختیار معامله اوراق مشتقه

قرارداد اختیار معامله پیچیده‌ترین نوع ابزار مشتقه است. در این ابزار جالب که خریدار و فروشنده توافق می‌کنند تا در آینده معامله‌ای را انجام دهند. در این قرارداد، فرد خریدار باید مبلغ معینی را پرداخت کند تا در زمان از پیش تعیین شده و قیمتی که در قرارداد وضع شده است، حق خرید یا فروش یک محصول خاص را دریافت کند. فرد فروشنده هم در ازای دریافت این مبلغ، حق خرید و فروش دارایی را به شخص خریدار واگذار می‌کند.

در این نوع قرارداد مشتقه، خریدار می‌تواند از حق خود بگذرد و معامله را انجام ندهد اما در این صورت مبلغ که پرداخت کرده است از دست خواهد داد. این در صورتی است که فروشنده هر وقت که خریدار اراده کند، باید مفاد قرارداد را اجرا کند. این نوع از قراردادها پیچیدگی و ریسک بالایی دارند و معمولاً افرادی که توانایی انجام ریسک بالا دارند، به سراغ این نوع قرارداد می‌روند. اگر شخصی بدون آگاهی کافی چنین قراردادی ببندد، ممکن است خطرات بسیاری برایش بوجود بیاید.

قرارداد معاوضه اوراق مشتقه:

قرارداد معاوضه نوعی قرارداد خارج از بورس از زیرمجموعه اوراق مشتقه است که در بازارهای آزاد بین طرفین یک معامله بسته می‌شود و ماهیت آن هم مثل قرارداد انتقال شباهت زیادی به قراردادهای آتی دارد. امروزه قراردادهای معاوضه در بین معاملات خارج از بورس طرفداران زیادی دارند. قرارداد معاوضه هم مثل قراردادهای آتی در نظر بگیرید با این فرق که در آن به جای فروشنده و خریدار از اصطلاحات نرخ «ثابت» و نرخ «شناور» استفاده می‌شود.

در ابتدای زمان معامله این قرارداد مبلغی بین طرفین رد و بدل نمی‌شود و مقدار سوآپ ابتدای معامله «صفر» است (در قراداد معاوضه ارزی این‌گونه نیست و طرفین مبلغ فرضی ارز را رد و بدل می‌کنند). در این نوع قرارداد زمان‌های پرداختی متنوعی است و یکی نیست زیرا در این قرارداد مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی داریم نه تنها یک جریان. در قرارداد معاوضه برای تسویه دو تاریخ زمانی تعیین می‌کنند که باید در آن پرداخت صورت گیرد. این قراردادها تاریخ اتمام مشخص دارند که در آن پرداخت‌ها به پایان می‌رسد.

قرداد سوآپ (مانند دیگر قردادهای خارج از بورس ابزار مشتقه) با ریسک بالایی همراه است. هر زمان که یکی از طرفین در انجام بندهای قرارداد کوتاهی کند، این ریسک خود را نشان می‌دهد.

اعضا بازار مشتقه

دو گروه از اعضا در بازار مشتقه وجود دارند:

1. افرادی که می‌خواهند ریسک سرمایه‌گذاریشان را کم کنندیا ریسک را در حدی کاهش دهند که ضرر جبران نشدنی نداشته باشد. در بعضی موارد حتی می‌توان ریسک را به سطح صفر رساند.
2. . این دسته افرای هستند که دنبال ریسک بالا هستند تا به سود کلان برسند و با این ابزار سود بالا با ضرر کمتر بگیرند. این افراد را به اسم سفته‌بازان هم می‌شناسند.

مزایای ابزار مشتقه

گاهی نوسانات قیمت در عرضه و تقاضا آسیب جبران ناشدنی به تولیدکننده وارد می‌کند اما با قرارداد ابزارمشتقه مثل قرارداد آتی می‌توان به فروش ‌رفتن تمام محصولات در عرضه و تقاضای بالا اطمینان کرد. ابزار مشتقه به‌علت ریسک می‌تواند بهترین گزینه برای رفع نیازهای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان باشد.

اوراق بهادار مشتقه مزایای بی‌نظیری دارد که به‌طور کلی بهترین مزایای آن شامل موارد زیر است:

۱. افزایش یافتن معاملات:

استفاده از اوراق مشتقه با کاهش ریسک باعث می‌شود تا معامله‌گران متفاوت بتوانند معاملات بیشتری انجام دهند. گاهی اوقات از طریق پایین بودن قیمت اوراق مشتقه یک دارایی خاص به نسبت قیمت دارایی پایه این اوراق باعث می‌شوند تقاضا برای آن اوراق بیشتر شود و در نتیجه نرخ معاملات کلی بازار نیز با آن افزایش پیدا کند.

۲.کاهش یافتن ریسک معاملات

اصلی‌ترین مزیتی که در وهله نخست اوراق بهادار مشتقه برای آن ساخته شد کاهش ریسک ضرر است. در واقع با بستن قراردادهای مشتقه، هر دو طرف یک معامله (فروشنده و خریدار) با آگاهی و کارشناسی معامله می‌کنند و هر دوی آن‌ها از شوک‌های نوسانات قیمت بازار در امان خواهند بود. طرفین در معاملات مشتقه از فروش محصول و فراهم بودن ماده اطمینان دارند و در این قراردادها به نسبت دیگر اوراق بورس اطمینان خاطر بیشتر و استرس کم‌تر است، همین هم سبب می‌شود تمرکز فروشنده تنها روی تأمین دارایی قرارداد در زمان معین باشد.

۳.نقدینگی بالا و دریافت راحت آن

هرکسی که دارایی‌های مالی می‌خرد، به دنبال راهی است تا نقدینگی سرمایه خود را بالاتر ببرد. وقتی نقدینگی یک بازار بالا است، افراد هر وقت بخواهند توان این را دارند که دارایی خود را به پول نقد تبدیل کنند و آن را از معامله دربیاورند. یک مزیت مهم بازار اوراق مشتقه این است که نقدینگی بالایی دارد. شاید برایتان سوال باشد چرا نقدینگی در این نوع قرارداد بالا است؟ دلیل این است که در این قرارداد نسبت به بازار بورس و دیگر بازارها هزینه مبادلات پایین‌تر است و معامله در آن با سرعت بیشتری انجام می‌گیرد. پس اگر شما هم دنبال نقدینگی بالا هستید این اوراق برای شما بسیار مناسب است.

با این‌که برخی افراد ممکن است از این قرارداد زیان ‌ببینند، نمی‌توان نسبت آماری آن را در کاهش ریسک زیان را نادیده گرفت. و در کل قرارداد ابزار مشتقه در سیستم اقتصادی عملکردی مثبت از خود به جا گذاشته‌است. تا زمانی که کسی از معامله اوراق مشتقه در مقابل ضرر نفر مقابل، سود ببرد معاملات اوراق مشتقه تأثیر خاصی روی سیستم اقتصادی نخواهد داشت.

معایب ابزار مشتقه

ابزار مشتقه، با وجود تمامی مزایایی که نام بردیم، درصورت رعایت نکردن اصول معامله معایبی دارند که ممکن است داد و ستد این اوراق را به خطر بیاندازد. به طور خلاصه معایب شامل:

۱. پیچیدگی بودن معاملات مشتقه:

در طول زمان تنوع و پیچیدگی معاملات مشتقه بیشتر می‌شود؛ به طوری که استفاده از آن‌ به ابزارهای پیشرفته ریاضی نیاز دارد. این پیچیدگی‌ها باعث می‌شود تا افراد کمی بتوانند به طور کافی از کارکرد آن مطلع شوند و همین بی اطلاعی اشخاص ضررهایی وارد می‌کند که شرکت‌ها را برای محاسبه سود و زیان مشتقه خود با مشکل روبرو می‌کند. همین شرایط امکان ورشکستگی بنگاه‌های اقتصادی را افزایش می‌دهد.

۲. افزایش میل به انجام بازی‌های بورس‌

ابزار مشتقه با هدف اصلی کاهش ریسک بوجود آمدند اما در حال حاضر درصد قابل توجهی از این معاملات با انگیزه خرید و فروش‌های متداوم برای کسب سود بیشتر انجام می‌شود. حتی اگر بورس بازان دلایل قانع کننده برای این کار داشته‌ باشند، باز هم این موضوع باعث آسیب رسیدن به بازارهای زیادی شده و می‌شود.

شما می‌توانید از مشاورین و کلاس‌های آفلاین یا آنلاین درباره‌ی ابزار بورس بیشتر بیاموزید و فراموش نکنید اصل سود بیشتر/ ریسک بیشتر اصل اساسی بازار است!

سخن پایانی

در این مقاله درباره ابزار مشتقه صحبت شد. این ابزار به کاربران کمک می‌کنند تا میزان خطرات ریسک و سرمایه گذاری در بازار ارزهای دیجیتال را کاهش دهند. در ادامه درباره انواع قراردادهای مشتقه صحبت شد. اگر از ریسک کردن می‌ترسید و نمی‌خواهید در معاملات خود ضرر کنید، استفاده از ابزار مشتقه بهترین راهکار می‌باشد. شما برای استفاده از این ابزار ابتدا باید میزان سود و زیان خود در بازار ارزهای دیجیتال را در نظر بگیرید. ابزار مشتقه نمی‌تواند ضرر شما را به صفر برساند، ولی امکان چند برابر کردن سود شما را خواهد داشت.

ابزارهای مشتقه طی چند سال گذشته چند مورد استفاده قرار نمی‌گرفتند، اما هم اکنون میزان استفاده از آنها بسیار افزایش پیدا کرده است. این ابزارها قادر هستند میزان خطر را به شکل موثری کاهش دهند و همین مزیت آنها باعث شده است تعداد زیادی از کاربران بازار مالی به سمت استفاده از آن متمایل شوند. امروزه بازار مشتقات یک بازار کاملا مستقل در جهان تبدیل شده است و حتی اعتبار و ارزش آن اوراق بهادار مشتقه گاهی اوقات از سهام نیز بالاتر است. بهتریت بازار مشتقات به تازگی گسترده‌تر شده و حتی در زمینه کلاهبرداری و بحران‌های مالی در بازار ارزهای دیجیتال فعالیت‌هایی را انجام داده است.

مزیت ابزار مشتقه چیست؟

مهمترین مزیت ابزار مشتقه این است که نقش بسیار مهمی در پوشش دادن و مدیریت ریسک در بازار ارز چهای مالی یا بازار بورس دارند. البته همین ابزار مشتقه ممکن است بر اقتصاد اثرگذاری منفی داشته باشند.

کاربرد ابزار مشتقه چیست؟

از ابزار مشتقه برای بررسی و حدس میزان ریسک و خطا در تجارت و تبادلات مالی استفاده می‌شود. ابزار مشتقه برای کاربرانی که تمایل زیادی برای انجام معاملات با ریسک بالا ندارند کاملا مناسب است.

معامله گران چگونه از ابزار مشتقه استفاده می‌کنند؟

معمولا معامله‌گرانی که به دنبال به دست آوردن موقعیت و جایگاه در بازار ارزهای دیجیتال هستند، از ابزار مشتقه استفاده می‌کنند. در این روش معامله گران با یکدیگر شرط می‌بندند که در مدت زمان خاصی که قرارداد نامیده می‌شود، روند بازار در یک جهت خاص حرکت خواهد کرد.

شروط سوددهی بازار مشتقات چیست؟

اولین شرط سوددهی بازار مشتقات، ایمنی قراردادها می‌باشد. تجارت و مبادله بین دو گروه مختلف و تمامی قراردادها باید ایمن باشند. همچنین بازار باید کارآمد و سودده باشد. شرط دیگر این است که بازار باید نوآورانه باشد.

اوراق بهادار مشتقه

قراداد آتی و اختیار معامله را با خبرگان سهام تجربه کنید.

بازار مشتقه جدیدترین زیر مجموعه بازار بورس کالا است. بازاری که با توجه به نیازهای بازار و ماهیت خاص برخی کالاها به وجود آمده است. این بازار با کمک اوراق مشتقه، سبک جدیدی از بازار را شکل داده و طیف جدیدی از سرمایه داران را وارد بازار کرده است. اوراق مشتقه بورس کالا شامل «قراردادهای آتی» و «قراردادهای اختیار معامله» می‌شوند. روش کار بازار مشتقه به این صورت است که در ابتدا یک دارایی مشخص به عنوان دارایی پایه معرفی شده و قراردادها روی آن منتشر و تعریف می‌شوند. محصولات ارزشمند کشاورزی مثل زعفران، پسته و زیره، فراورده‌های نفتی، انواع فلزات و سکه، همگی می‌توانند به عنوان یک دارایی پایه انتخاب شوند. بازار مشتقه طیف وسیعی از افراد را به سرمایه‌گذاران خرد تبدیل خواهد کرد. دو قرارداد تعریف شده در بازار مشتقه شامل مزایای قابل توجهی می‌شوند؛ مزایایی از جمله پوشش دادن ریسک، امکان خرید و فروش استقراضی دارایی‌ها و همچنین تضمین معاملات به وسیله اتاق پایاپای بورس.

قرارداد آتی» قراردادی است که بر اساس آن فروشنده متعهد می‌شود در سررسید معین. مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمت مشخص بفروشد و در مقابل, طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود همان کالا با همان مشخصات را در سررسید معین بخرد و برای اینکه هر دو طرف به تعهدات خود عمل کنند باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارند که متناسب با تغییرات قیمت آتی باید این وجه تضمین اولیه را تعدیل کنند.

اختیار معامله شامل دو نوع قرارداد اختیار معامله خرید ( Call Option ) و اختیار معامله فروش ( Put Option ) م یباشد که در این بروشور آموزشی به اختصار “کال” به جای اختیار معامله خرید و“پوت” به جای اختیار معامله فروش استفاده خواهد شد.