حکم شرعی معاملات بورس
انجمن مالی اسلامی ایران اقدام به گردآوری احکام و استفتائات با موضوع «احکام بازارهای مالی خارجی» نموده است.
فتوای حضرت امام خامنه‌ای(مد ظله العالی)
باینری آپشن
سوال: کسب درآمد از طریق باینری آپشن* چه حکمی دارد؟
* شخص با تحلیل و طبق سابقه و تخصصی که دارد، اقدام به تحلیل بازار ارز می کند و تخمین می زند که در زمان مقرر، قیمت فلان ارز به مقدار معین رشد می کند، اگر تحلیل و تخمین درست باشد، حدود ۵۰ تا ۸۰ درصد سود خواهد کرد، وگرنه متضرر خواهد شد.
جواب: سود حاصل را مالک نمی‌شود.
کسب درآمد از طریق پیش بینی سهام
سوال: در بعضی سایت‌ها مقداری پول می‌گذاریم و پیش بینی می‌کنیم که نمودار سهام در یک یا چند دقیقۀ آینده رشد خواهد کرد، اگر پیش بینی درست باشد، به ما سود تعلق می‌گیرد وگرنه، ضرر می‌کنیم، آیا چنین درآمدی حلال است؟ (ضمنا پول معامله شامل دلار یا یورو و…میباشد)
جواب: سود را مالک نمی شوید.
حکم فعالیت در بازار فارکس
سؤال: آیا فعالیت در بازار فارکس (خرید و فروش ارزهای خارجی) جایز است؟
جواب: بنا به گفته برخی کارشناسان، کارگزاران بازار معاملات ارزهای خارجی، دو دسته اند:
دسته اول (که اکثر مدعیان کارگزاری از این دسته اند)، صرفا یک صفحه مجازی در فضای اینترنت تشکیل داده اند و حضور واقعی در بازار مذکور ندارند، این گروه پول مشتریان را دریافت و برای اهداف و برنامه های خود استفاده می‌کنند و فقط یک صفحه اینترنتی برای مشتری اختصاص می دهند که مشتری در آن مشغول معاملات ظاهری میشود، بنابراین معاملات انجام شده غیر واقعی و باطل است و موجب ملکیت درآمد حاصل شده نمی گردد.
دسته دوم کارگزارانی هستند که حضور واقعی در بازار دارند و با پول مشتری اقدام به خرید و فروش ارز می‌کنند، که با رعایت ضوابط شرعی و قانونی، فی نفسه اشکال ندارد ولی باید به نکات زیر توجه شود:
۱) معاملات باید به صورت خرید و فروش واقعی باشد، بنابراین اگر کسب درآمد صرفا براساس پیش بینی نوسانات قیمت باشد، مشروع نیست.
۲) معاملات اهرمی" که با اعتبار گرفتن از کارگزار انجام می شود، اگر ماهیت قرض همراه با سود داشته باشد، ربا و حرام است.
خرید و فروش سهام در بورس ایران و خارج از کشور
سؤال: خرید و فروش سهام در بورس جمهوری اسلامی ایران یا خارج از کشور چه حکمی دارد؟
جواب: به طور کلی فعالیت در بورس جمهوری اسلامی ایران با رعایت قوانین مربوطه، اشکال ندارد و در بورس های خارج از ایران، اگر با رعایت مقررات مربوطه و طبق موازین شرعی باشد (مثلاً ربوی نباشد، سهام شرکت های دارای فعالیت حرام، مانند شراب و خوک نباشد)، اشکال ندارد.
فتوای آیت الله سیستانی(دامت برکاته)
باینری آپشن
سؤال: اخیرا روشی برای کسب درآمد اینترنتی به وجود آمده که به باینری آپشن (Binary option) معروف است، شخص باید با تحلیل و طبق سابقه‌ای که در مورد قیمت و ارزش ارز می‌داند اقدام به تحلیل ارزش ارز در زمان‌هایی خاص کند، اگر تحلیل و پیش بینی او درست باشد، حدود ۵۰ تا ۸۰ درصد پولی که گذاشته، سود خواهد کرد و بر عکس؛ از آنجایی که این کار بر خلاف قمار نیاز به تحلیل و تجربه قبلی دارد، آیا کسب درآمد از این طریق مشروع است؟
پاسخ: آقا (مد ظله) در مورد چنین شرکت‌هایی و کار در آنها اظهار نظر نمی‌فرمایند.
فتوای آیت الله شبیری زنجانی(دامت برکاته)
باینری آپشن
سوال: معاملات باینری آپشن و درآمد حاصل آنها چه حکمی دارد؟
پاسخ: این معامله باطل است ولی تصرف در وجه دریافتی، با فرض اینکه مالک پایگاه اینترنتی که پول را پرداخت می‌کند، مسلمان یا کافر ذمی نیست، مانعی ندارد.
فتوای آیت الله صافی گلپایگانی(دامت برکاته)
باینری آپشن
سؤال: حکم شرعی کسب درآمد اینترنتی با تجارت در بازار باینری آپشن چیست؟
پاسخ: بطور کلی کسب درآمد باید تحت معامله‌ای از معاملات شرعی باشد و چون در مورد سؤال معامله‌ای واقع نمی‌شود کسب درآمد مبنی بر صرف پیش بینی مصداق اکل مال بباطل خواهد بود والله العالم.
فتوای آیت الله مکارم شیرازی(دامت برکاته)
معاملات آتی
پرسش: نوعی معامله سالها است که با عنوان قرارداد آتی در بازار جهانی نفت و بین افراد حقیقی و حقوقی جریان دارد به این گونه که فروشنده یک بشکه نفت را در قبال گرفتن بیعانه‌ای، به قیمت معین و تحویل در زمان معین درآینده به فروش می‌رساند چنین معامله ای صحیح میباشد؟
پاسخ: در معاملات آتی مبلغ را می‌پردازند تا اولویت داشته باشند در سال آینده مثلا فلان جنس را بخرند، ولی در حال حاضر هیچ معامله‌ای انجام نمی‌شود و ممکن است در آینده هم انجام نشود و به عبارت دیگر حق اولویت خرید را می‌خرند که این مورد جزء حقوق قابل معامله در اسلام نیست؛ بنابراین، معاملات آتی باطل است و معامله تنها در زمانی که اقدام به خرید کنند حاصل میشود.
باینری آپشن
سؤال: اخیرا روشی برای کسب درآمد اینترنتی به وجود آمده که به باینری آپشن (Binary option) معروف است، شخص باید با تحلیل و طبق سابقه‌ای که در مورد قیمت و ارزش ارز می‌داند اقدام به تحلیل ارزش ارز در زمان‌هایی خاص کند، اگر تحلیل و پیش بینی او درست باشد، حدود ۵۰ تا ۸۰ درصد پولی که گذاشته، سود خواهد کرد و بر عکس؛ از آنجایی که این کار بر خلاف قمار نیاز به تحلیل و تجربه قبلی دارد، آیا کسب درآمد از این طریق مشروع است؟
پاسخ: با توجه به اینکه ارز یا کالای معامله شده در این بازار قابل تحویل به مشتری نیست، معامله صورت شرعی ندارد و جایز نیست.
خرید اینترنتی طلا و نفت از بورس های جهانی
پرسش: خرید و فروش طلا، ارز و نفت در بورس های جهانی توسط اینترنت دارای چه حکمی از نظر شرعی می باشد؟
پاسخ : با توجّه به اینکه فارکس شرایط شرعیّه معاملات را ندارد جایز نیست.
فعالیت در بورس های بین المللی
پرسش: من چند وقت پیش از شما در مورد سرمایه گذاری در بازار بورس فارکس پرسیدم و شما فرمودید جایز نیست. حال میخواستم بدانم این حکم شامل سایر بورسهای بین المللی از قبیل بورس اوراق بهادار یا بورس فلزات گرانبها و نفت یا بورس ایران نیز میشود؟
پاسخ : در صورتیکه عملکرد آنها مشابه فارکس باشد آنها را نیز شامل می شود.
سرمایه گذاری در شرکت های خارج از کشور
پرسش: 1- میخواستم بدونم سرمایه گزاری در شرکتهای بورس خارج از کشوراشکال دارد؟ 2- و اگر شرکت بر خلاف تعهداتش سرمایه گذاری دیگری انجام داد(حرام) و ما متوجه آن نشدیم سود حاصله چه حکمی دارد؟
پاسخ : در صورتی که سرمایه گذاری در جای مشروعی باشد و آن کس که سرمایه گذاری کرده رضایت به نوع جدید بدهد مانعی ندارد.
سرمایه گذاری در بورس خارج از کشور
پرسش: آیا سرمایه گزاری درشرکت های بورس خارج از کشور اشکال دارد؟
پاسخ: در صورتی که سرمایه گذاری در جای مشروعی باشد اشکالی ندارد.
معاملات آتی
پرسش: نوعی معامله سالها است که با عنوان قرارداد آتی در بازار جهانی نفت و بین افراد حقیقی و حقوقی جریان دارد به این گونه که فروشنده یک بشکه نفت را در قبال گرفتن بیعانه ای، به قیمت معین و تحویل در زمان معین درآینده یه فروش می رساند چنین معامله ای صحیح میباشد؟
پاسخ: در معاملات آتی مبلغ را می پردازند تا اولویت داشته باشند در سال آینده مثلا فلان جنس را بخرند، ولی در حال حاضر هیچ معامله ای انجام نمی شود و ممکن است در آینده هم انجام نشود و به عبارت دیگر حق اولویت خرید را می خرند که این مورد جزء حقوق قابل معامله در اسلام نیست؛ بنابراین، معاملات آتی باطل است و معامله تنها در زمانی که اقدام به خرید کنند حاصل می شود.
حکم معاملات اينترنتي
پرسش: حکم معاملات اينترنتي چيست؟
پاسخ: اگر جميع شرايط معاملات را داشته باشد صحيح است و الّا باطل است.
مزایده ی آنلاین
پرسش: آیا در مزایده های آنلاین و خصوصاً مزایده به روش Penny Auction که قیمت کالا ها از یک مبلغ پایه که مدیر سایت تعیین می کند آغاز می شود و تا زمانی که تایمر معکوس فعال می باشد شما می توانید به آن کالا امتیاز دهید بعد از آخرین امتیاز به زمان تایمر معکوس زمانی بین 8 تا 30 ثانیه اضافه می شود تا دیگران هم فرصت امتیاز دادن داشته باشند زمانی که تایمر صفر شد نام کاربری کسی که به عنوان آخرین امتیاز دهنده حکم شرعی معاملات بورس بوده در زیر آن کالا نوشته شده میشود او برنده آن کالا هست وجوه شرعی معاملات را رعایت میگردد؟
پاسخ: اینگونه مزایده ها به بخت آزمایی می ماند که بعضی بدون حساب و کتاب به درآمد هنگفتی می رسند بی آنکه کاری انجام داده باشند و عده ای نیز محروم می شوند.
حکم معاملات فارکس
پرسش: آیا معامله فارکس شرعا صحیح می باشد؟
پاسخ: با توجّه به اینکه فارکس شرایط شرعیّه معاملات را ندارد جایز نیست.
سؤال: با عرض سلام با توجه به مستحدثه بودن مسائل مربوط به بورس اوراق بهادار و لزوم مشخص شدن حکم فقهی برخی فعالیت هایی که در این بازار در قالب معاملات صورت می گیرد ، لازم دانستیم تا از محضر آن مرجع عالی قدر طرح استفتاء نماییم . ۱) در بازار بورس ، معاملاتی تحت عنوان «بورس بازی» و یا به تعبیر فعالان این بازار ، «سفته بازی» صورت می گیرد ؛ بدین صورت که شخص ، در یک روز سهامی را می خرد و ممکن است همان روز یا فردای آن روز یا در فاصله ای بیش تر ، اقدام به فروش مجدد سهم نموده و سودی را از این راه کسب نماید . در واقع این سود صرفاً از محل افزایش بهای آن سهم می باشد که در آن بازه ی زمانی تحت ملکیت این شخص بوده است . حکم کلی این معامله و سود حاصل از آن چیست ؟ ۲) آیا شباهت معامله ی فوق به بخت آزمایی و قمار ، باعث ایراد معامله ی مذکور نمی گردد ؟ و چنان چه شخص با علم نسبی به سودآور بودن این سهم در روز های آتی اقدام به خرید نماید آیا این شبهه برطرف می گردد و یا هم چنان پا بر جاست ؟ ۳) چنان چه در این فرآیند سودآوری و افزایش بهای یک سهم ، جو سازی های خبری و احیاناً فعالیت های مشکوک اقتصادی و شایعات تاثیر داشته باشد ، آیا در حلیت و حرمت این معامله و سود اکتسابی آن تاثیر شرعی دارد ؟ ۴) با توجه به این که ضرر زدن به مسلمان بنا بر مبانی فقهی کراهت دارد و در این نوع معامله هم همواره کسب سود برای یک فرد به معنای ایجاد ضرر برای دیگری است ( در اکثر موارد ) می توان حکم به کراهت این معامله کرد ؟ ۵) با توجه به این که در حال حاضر این معامله از منظر قانونی هیچ اشکالی نداشته و اجرا می شود ، این جواز قانونی می تواند به معنای حلیت فقهی و شرعی باشد ؟
Home / بورس، سرمایه گذاری و مسائل مربوط به آن / سؤال: با عرض سلام با توجه به مستحدثه بودن مسائل مربوط به بورس اوراق بهادار و لزوم مشخص شدن حکم فقهی برخی فعالیت هایی که در این بازار در قالب معاملات صورت می گیرد ، لازم دانستیم تا از محضر آن مرجع عالی قدر طرح استفتاء نماییم . ۱) در بازار بورس ، معاملاتی تحت عنوان «بورس بازی» و یا به تعبیر فعالان این بازار ، «سفته بازی» صورت می گیرد ؛ بدین صورت که شخص ، در یک روز سهامی را می خرد و ممکن است همان روز یا فردای آن روز یا در فاصله ای بیش تر ، اقدام به فروش مجدد سهم نموده و سودی را از این راه کسب نماید . در واقع این سود صرفاً از محل افزایش بهای آن سهم می باشد که در آن بازه ی زمانی تحت ملکیت این شخص بوده است . حکم کلی این معامله و سود حاصل از آن چیست ؟ ۲) آیا شباهت معامله ی فوق به بخت آزمایی و قمار ، باعث ایراد معامله ی مذکور نمی گردد ؟ و چنان چه شخص با علم نسبی به سودآور بودن این سهم در روز های آتی اقدام به خرید نماید آیا این شبهه برطرف می گردد و یا هم چنان پا بر جاست ؟ ۳) چنان چه در این فرآیند سودآوری و افزایش بهای یک سهم ، جو سازی های خبری و احیاناً فعالیت های مشکوک اقتصادی و شایعات تاثیر داشته باشد ، آیا در حکم شرعی معاملات بورس حلیت و حرمت این معامله و سود اکتسابی آن تاثیر شرعی دارد ؟ ۴) با توجه به این که ضرر زدن به مسلمان بنا بر مبانی فقهی کراهت دارد و در این نوع معامله هم همواره کسب سود برای یک فرد به معنای ایجاد ضرر برای دیگری است ( در اکثر موارد ) می توان حکم به کراهت این معامله کرد ؟ ۵) با توجه به این که در حال حاضر این معامله از منظر قانونی هیچ اشکالی نداشته و اجرا می شود ، این جواز قانونی می تواند به معنای حلیت فقهی و شرعی باشد ؟
سؤال: با عرض سلام با توجه به مستحدثه بودن مسائل مربوط به بورس اوراق بهادار و لزوم مشخص شدن حکم فقهی برخی فعالیت هایی که در این بازار در قالب معاملات صورت می گیرد ، لازم دانستیم تا از محضر آن مرجع عالی قدر طرح استفتاء نماییم . ۱) در بازار بورس ، معاملاتی تحت عنوان «بورس بازی» و یا به تعبیر فعالان این بازار ، «سفته بازی» صورت می گیرد ؛ بدین صورت که شخص ، در یک روز سهامی را می خرد و ممکن است همان روز یا فردای آن روز یا در فاصله ای بیش تر ، اقدام به فروش مجدد سهم نموده و سودی را از این راه کسب نماید . در واقع این سود صرفاً از محل افزایش بهای آن سهم می باشد که در آن بازه ی زمانی تحت ملکیت این شخص بوده است . حکم کلی این معامله و سود حاصل از آن چیست ؟ ۲) آیا شباهت معامله ی فوق به بخت آزمایی و قمار ، باعث ایراد معامله ی مذکور نمی گردد ؟ و چنان چه شخص با علم نسبی به سودآور بودن این سهم در روز های آتی اقدام به خرید نماید آیا این شبهه برطرف می گردد و یا هم چنان پا بر جاست ؟ ۳) چنان چه در این فرآیند سودآوری و افزایش بهای یک سهم ، جو سازی های خبری و احیاناً فعالیت های مشکوک اقتصادی و شایعات تاثیر داشته باشد ، آیا در حلیت و حرمت این معامله و سود اکتسابی آن تاثیر شرعی دارد ؟ ۴) با توجه به این که ضرر زدن به مسلمان بنا بر مبانی فقهی کراهت دارد و در این نوع معامله هم همواره کسب سود برای یک فرد به معنای ایجاد ضرر برای دیگری است ( در اکثر موارد ) می توان حکم به کراهت این معامله کرد ؟ ۵) با توجه به این که در حال حاضر این معامله از منظر قانونی هیچ اشکالی نداشته و اجرا می شود ، این جواز قانونی می تواند به معنای حلیت فقهی و شرعی باشد ؟
فرض سؤال اول اشکالی ندارد.
در فرض سؤال دوم قیاس مورد با بخت آزمائی و قمار، قیاس مع الفارق است. در بخت آزمائی متعلق بیع مجهول است و در قمار نیز اکل مال به باطل است ولی در بورس یک سهم است که خرید و فروش می شود و بازار و نوسانات، در قیمت آن مؤثر است و نمی توان با آن مانند دو مورد یاد شده عمل کرد.
سؤال سوم: در صورتی که تأثیر به قدری فاحش باشد که عقلا آن را غیرعادی تلقی کنند، می توان آن معامله را غرری و ناصحیح خواند ولی اگر چنین نبود، شائبه حرمت ندارد.
سؤال چهارم: در اینجا ضرری به فردی وارد نمی شود بلکه عدم نفع وجود دارد و در معامله ای که عدم نفع هست، نمی توان حکم به کراهت داد. لازم به توضیح است که بین ضرر و عدم نفع تفاوت وجود دارد.
سؤال پنجم: این معامله عقلائی و بلااشکال است و قانونی بودن آن نیز بر این امر صحه می گذارد.
بررسی حکم معاملات بانکی، بورس و بازاریابی شبکه‌ای / تاکید بر راه اندازی کارگروه بین المللی «فقه الاقتصاد»
علمای حاضر در کنفرانس فتوا با تاکید بر لزوم اهتمام بیش از پیش به فقه الاقتصاد به بررسی احکام شرعی معاملات بانکی، بورس و بازاریابی شبکه ای پرداختند.
به گزارش حوزه اندیشه خبرگزاری تقریب، در ادامه فعالیت‌های نخبگان دینی و علمای حاضر در چهارمین کنفرانس جهانی فتوا که هفته گذشته در مصر برگزار شده پنجمین نشست اعضا با عنوان «نسبت فتوا و موضوعات مستحدثه اقتصادی» و با سخنرانی شیخ نصر فرید واصل عضو هیأت کبار علمای الازهر و مفتی اسبق مصر برگزارشد.
حکم شرعی معاملات بانکی و خرید و فروش سهام
شیخ نصر فرید واصل در ابتدای سخنانش با تعریف مال در لغت و شرع و تقسیم مال به منقول و غیر منقول گفت: نسبت دارایی و مال به انسان مانند نسبت روح به جسم است و در اسلام هم مسائل معنوی و هم مسائل مادی مورد اهمیت است.
شیخ واصل افزود: تقسیمات مال در نزد فقهای اسلام مختلف است. گاهی به منقول و غیر منقول، گاهی به قیمی و مثلی، گاهی به متقوم و غیر متقوم و انواع دیگر تقسیم میشود. اثر این تقسیم نیز در احکام شرعی مانند حق شفعه برای شریک یا عدم وجود حق شفعه در اموال منقول و . ظاهر میشود.
عضو هیأت کبار علمای الازهر با اشاره به مسائل مستحدثه فقه الاقتصاد خاطر نشان کرد: موضوع معاملات در بورس از مسائل فنی است که شارع مقدس با بیان ضوابط کلّی معاملات، به انسان اجازه داده تا با شیوه‌های شرعی معیشت و نظام اقتصادی، سیاسی و اجتماعی خود را پیش ببرد.
مفتی اسبق مصر ادامه داد: بورس از ناحیه شرعی به حلیّت یا حرمت متصف نمی‌شود زیرا بورس مکانی است که در آنجا معاملات صورت می‌گیرد بنابراین حرمت یا حلیّت برای معاملاتی است که در بورس انجام میشود پس بایستی معاملات را تحلیل کرد.
شیخ فرید با تبیین ماهیت بازارهای مالی مجازی و اوراق مالی مانند سهام تاکید کرد: انجام معاملات با اسناد مالی نظیر چک، سفته، یا خرید و فروش سهام چه در بازارهای مجازی و چه بازارهای حقیقی به اجماع فقها جایز است اما اوراق مالی غیر حکومتی یا انجام معاملات ربوی در چهارچوب نظام‌های مالی بانکی که شبهه ربا در آنان وجود دارد، بنابر نظر جمهور فقها مجاز نیست.
بررسی حکم فقهی معاملات شرکتهای هرمی و بازاریابی شبکه‌ای
شیخ ذوالکفل بن محمد البکری مفتی مالزی در سخنانش با اشاره به سفارش اسلام به پرهیز از رباخواری، غرر و نیرنگ در معامله تاکید کرد که هر معامله‌ای که به نوعی در آن غرر، خدعه و نیرنگ و یا شبهه ربا باشد مطابق با شریعت اسلامی باطل است.
شیخ البکری افزود: در اسلام حکم معاملات به صورت شفاف و واضح تبیین شده مانند تبادل طلا به طلا و نقره به نقره یا حضور طرفین معامله در مجلس، قبض ثمن و مثمن و نقل ملکیت پس از قبض بدون تاخیر اما در سال‌های اخیر پدیده اقتصادی نوظهوری مثل شرکت های هرمی مطرح است که فقها در مورد آن نظرات گوناگونی دارند.
مفتی مالزی با اشاره به ادله موافقان و مخالفان بازاریابی شبکه‌ای گفت: برخی علما با استناد به فراهم سازی بستر مناسب برای معاملات به ویژه برای صاحبان سرمایه و نیز سهولت در تعامل با مشتریان، بهبود فضای کسب و کار، رفع انحصار از سرمایه‌داران، کسب سود همگانی و در دسترس بودن جلب سرمایه و منفعت برای همگان از مهمترین ادله موافقان بازاریابی‌های هرمی و شرکتهای کسب و کار هرمی است.
وی ادامه داد: در مقابل برخی علما مخالفت با روح فقه اسلامی، تعارض با مقاصد و اهداف شریعت، امکان ضرر به دلیل جهالت و نامعلوم بودن سرانجام معاملات، نابودی سرمایه و امکان بالای ورشکستگی نظام‌های مالی دولتی، ورود برخی معاملات در زمره معاملات ربوی، فقدان شروط صحت معامله مانند حضور در مجلس عقد، قبض و اقباض و . را از دلایل حرمت بازاریابی شبکه‌ای عنوان کرده اند.
شیخ البکری با بیان نظر مشهور فقها ابراز داشت: با وجود موانع شرعی بسیار و مخالفت با روح احکام اسلامی، به سختی میتوان صحت چنین معاملاتی را پذیرفت یا به آن صبغه دینی و شرعی داد. وجود برخی فوائد با آنکه سبب گسترش معاملات مجازی، بازاریابی شبکه‌ای و شرکتهای هرمی در میان جوانان شده اما همچنان ابعاد مختلف اینگونه پدیده‌های نوظهور اقتصادی پنهان مانده و این مسؤولیت اهل علم و فقها است که جوانان را آگاه و هوشیار سازند.
وی با توصیه به مسؤولان در اهتمام به تولیدگران، متولیان و گردانندگان چرخ اقتصادی جوامع اسلامی تصریح کرد: تشویق فعالان اقتصادی به تعامل بیش از پیش با فقها، تقویت زیرساخت‌های اقتصادی، حمایت از تولیدات داخلی، آموزش شیوه کسب و کار حلال، مبارزه با قاچاق به رشد اقتصادی جامعه همت گمارند.
ضرورت تحول فقه و تشکیل کارگروه فقه الاقتصاد
شیخ مبارک الحربی عضو هیأت فتوای وزارت اوقاف و امور اسلامی کویت نیز از دیگر سخنرانان کنفرانس فتوا، گسترش مبادلات تجاری را در اثر نیازهای مردمی دانسته و تصریح کرد: تغییر عرف مبادلات تجاری، گذشت زمان و پیچیده شدن ساختار معاملات، دوری مسافت و انجام معاملات بین‌المللی سبب شده تا ساختار ساده معاملات رفته رفته ظاهری پیچیده به خود بگیرد.
شیخ الحربی خاطر نشان کرد: نصوص شرعی محدود و مسائل مستحدثه پایان ناپذیر است لذا شریعت مقدس با تغییر و تحول ساختارهای اقتصادی، خود را به روز کرده و برای هر مسأله مالی و اقتصادی یک راهکار پیش روی جامعه قرار داده است. فقه طلیعه دار تجدد و همواره همراه با پیشرفت به پیش رفته است.
وی با اشاره به تالیف کتب متعدد فقهی برای مسلمانان غرب نشین افزود: رعایت مکان و زمان، درک مصالح و مفاسد، ملاحظه شرایط مکلّف، محیط زندگی از مهمترین مسائل تاثیرگذار در استنباط یک حکم شرعی از نصوص دینی است. نواندیشی مستمر از ویژگی های بارز فقه اسلامی است تا فقه بتواند به عنوان یک راهکار در حل مشکلات خود را به جامعه عرضه کند.
عضو ارشد اوقاف کویت ادامه داد: پاسخ به موضوعات فقه الاقتصاد نیازمند کارشناسان دینی خبره در امر اقتصاد و فقیه مجتهد جامعه الشرایط است تا با دقت و رعایت تمامی قواعد استنباط حکم شرعی و رجوع به ادله به استفتائات پاسخ دهد هرچند بهره گیری از اجتهاد گروهی و تصمیم مجامع فقهی نیز بسیار راهگشاست.
شیخ الحربی با بیان نقش مکان و زمان در اجتهاد اظهار داشت: فتوای گذشتگان هرچند باید مطمح نظر باشد اما این فتاوا متناسب با شرایط مکانی و زمانی خود صادر شده است. احکام متناسب با مکان، زمان، جامعه، شرایط مکلّف و عرف قابل تغییر است پس باید با رعایت تمامی این شروط، ساختار فقه را متحول ساخت تا امکان حل مشکلات اقتصادی را داشته باشد.
موضوع شناسی لازمه صدور فتوای صحیح است
شیخ ابوبکر احمد دبیرکل جمعیت علمای اهل سنت و جماعت هند سخنان خود را با اشاره به جایگاه عظیم فقیه آغاز و تاکید کرد: مسأله صدور فتوا بسیار حائز اهمیت است زیرا فقیه وارث انبیا و عهده دار پاسخ به سوالات شرعی مردم است. با آنکه ممکن است فقیه در معرض خطا قرار گیرد اما اجتهاد واجب کفایی و فقیه واسطه میان خداوند و مردم است.
شیخ احمد با بیان اهمیت فتوا، شرایط استنباط احکام، ویژگی‌های مفتی و علوم مورد نیاز در اجتهاد گفت: فقها با استناد به ادله شرعی به استنباط احکام می‌پردازند. فقیه باید با رجوع به ادله به سوالات پاسخ دهد و هیچ فردی حق ندارد بدون اطلاع و آگاهی و یا تخصص لازم در امری فتوا صادر کند زیرا فتوای بدون علم مصداق دروغ بستن به خدا و رسولش است.
وی خاطر نشان کرد: کوتاهی و سستی در عرصه فتوا به هیچ عنوان جایز نیست. باید از فتوای علمای سلف بهره برد و طرد نظرات قدما تنها به گمراهی، افراط گرایی و تروریسم منجر میشود. مفتیان و فقیهان وظیفه دارند که همانند علمای سلف صالح پیش از صدور فتوا، موضوع شناسی کرده و تمامی ابعاد را در نظر بگیرند.
دبیرکل جمعیت علمای اهل سنت هند در پایان تصریح کرد: فقیه نباید با فتواهایش بر مکلّفان سخت‌گیری کرده و آنان را به سمت نفرت از دین سوق دهد. اسلام دین سهولت و آسانی و صراط مستقیمی است که مردم را به دور از افراط و تفریط به سعادت می‌رساند پس اگر فقیهی از میانه روی عدول کرد از مقاصد شریعت خارج شده و در نزد علما مذموم و مطرود می‌ماند.
انتهای پیام
نظر مراجع تقلید درباره ی حکم شرعی بورس و فارکس چیست؟
حکم شرعی بورس در بازارهای ایران و توسط مشهورترین مراجع تقلید ارائه شده
برای گفتن از حکم شرعی بورس و فارکس و نظر مراجع مختلف در مورد این بازار بهتر است اول با خود بازار بورس و فارکس آشنا شوید تا بتوانید آنرا بهتر درک کنید. این چنین معامله ای از قدیم الایام در بین مردم رایج بوده که افراد صاحب سرمایه یا خود به چنین معامله ای اقدام می کردند و یا شخص دیگری را بعنوان وکیل یا عامل خود قرار می دادند و از وی می خواستند در مقابل حق العمل معین (اجرت) یا مجانی چنین معامله ای را برای آنان انجام دهند و سود و زیان از آن صاحب سرمایه است.
بازار فارکس چیست؟
بازار فارکس را بازار جدید سرمایه داری و بازار بورس را بازار کلاسیک سرمایه داری می نامند. بدین ترتیب عملا بازار فارکس بازاری برای خرید و فروش است که طبق ارز بنیان گزاری شده است. بازار تبادل ارزهای خارجی که به اختصار Forex یا FX نامیده می شود، برخلاف بورس هیچ بازار فیزیکی متمرکزی ندارد، ولی مراکز عمده معاملات ارزی در جهان انگلستان، آمریکا و ژاپن می باشند. بازار فارکس را میتوان بزرگ ترین بازار مالی دنیا دانست که تمام مردم دنیا حق حضور در آنرا دارند و هیچ محدودیت و قانون محدود کننده خاصی بر آن اعمال نمی شود. این بازار به شکل پایه ای بر اساس خرید و فروش ارز ساخته شده است و نسبت ارزها به یکدیگر، این بازار را شکل داده است.
بازار فارکس بازاری است که در آن ارزهای گوناگون (ریال، دلار، یورو، پوند، ین، دینار و. ) معامله می شوند. در این بازار یک ارز را توسط ارز دیگری معامله می کنند و کسی که قصد معامله دارد چنانچه حس کند که ارزش ارزی در حال افزایش است آن ارز را خریداری می کند و هنگامیکه ارزش آن بالا رفت به فروش آن می پردازد و یا ارز گران را فروخته و بعد از ارزان شدن دوباره خریداری می کند و از این راه سود می برد.
حکم شرعی فارکس
حکم شرعی فارکس را طبق شرایط زیر مورد سنجش قرار دهیم:
- مهمترین موردی که برطبق حکم شرعی فارکس از سمت اسلام مورد اهمیت قرار دارد این است که در این معامله، عدالت از طرفین رعایت شده باشد یعنی جنس یا خدمتی به اندازه واقعی آن به فروش رسد و به اندازه حقیقی آن هزینه دریافت شود. هر طرفی که این اندازه را رعایت نکند و در پی سود بیشتر اقدام به تغییر این قانون کند معامله از نظر اسلامی باطل است و باید خسارتی پرداخت شود.
- در اسلام، ربا حرام است یعنی بهره کشیدن روی پولی که قرض داده می شود. در اینجا اسلام مخالفت خود را با کالا قرار گرفتن پول اعلام می کند و همین موضوع سبب می شود اندکی در مورد حکم شرعی فارکس محتاط عمل کنیم و در مورد آن تردید نماییم.
- از دیگر موارد مهم در حکم شرعی فارکس این است که اسلام بعضی از اجناس را مخصوصا در قسمت خوراکی ها، حرام اعلام کرده است. از این جهت خرید و فروش این اجناس بطور کلی ممنوع و حرام است. اجناسی مثل مشروبات الکلی، گوشت های حرام و . از نظر اسلام حرام بوده و هیچ توجیهی برای تجارت آن وجود ندارد.
- مورد مهم دیگر در احکام شرعی فارکس این است که جنس یا خدمت خرید و فروخته شده، باید ضرر جانی و مالی برای شخص ثالث و حتی خود شخص نداشته باشد.
استفاده از مرجع تقلید در حکم شرعی بورس بسیار لازم و ضروری است
- نکته مهمی که مراجع تقلید و بطور کلی اسلام، درباره حکم شرعی فارکس ذکر می کند این است که این سرمایه گذاری به شکل آنلاین است و این ارتباط مجازی میتواند زمینه های حرام فراوانی را بوجود بیاورد. از طرفی دیگر بعضی از این کارگزاری ها به شکل قمار و شانس به این بازار وارد شده اند و این دید را به مشتریان خودشان القا می کنند. از آنجایی که قمار در اسلام حرام است، از این جهت میتوان گفت که اینگونه دید در بازار فارکس هم حرام است. بدین ترتیب بطور کلی میتوان گفت که حکم شرعی فارکس بستگی به نوع کاربری آن دارد. در ادامه نظر مراجع تقلید را درباره ی حکم شرعی فارکس به شرح زیر است:
۱- حضرت آیت الله العظمی خامنه ای:
مبادله ارزى با ارز دیگر که همجنس هم نیستند اگر منع قانونى در میان نباشد اشکال ندارد و سود حاصله هم حلال است ولى اعتبار دادن کارگزاران به سرمایه معامله گر اگر بعنوان قرض دادن به معامله گر باشد که قهراً همراه با دریافت سود است، در اینصورت بر طبق حکم شرعی فارکس، چنین معامله اى از سوی کارگزار براى معامله‌گر صورت شرعى ندارد.
۲- آیت الله صافی گلپایگانی:
براساس حکم شرعی فارکس، از آنجایی که معامله در بازار مذکور صوری است، بنابراین معاملات واقعه در آن صحیح نمی باشد.
۳- آیت الله نوری همدانی:
حکم شرعی فارکس از نظر آیت الله نوری همدانی اینست که بازار فارکس و معاملات آن صورت شرعی ندارد.
۴- آیت الله سیستانی:
حضرت آیت الله سیستانی اجازه ورود در معاملات بازار فارکس را نمی دهند.
۵- آیت الله العظمی مکارم شیرازی:
با توجّه به اینکه فارکس شرایط شرعیّه معاملات را ندارد جایز نیست.
حکم شرعی بورس چیست؟
بورس را می توانیم یک بازار در نظر بگیریم. همان طور که در بازار، انواع کالا در قبال پول معامله میشوند، در بازار بورس نیز دارایی های مختلفی معامله می شوند. با این تفاوت که می توانیم بورس را یک بازار رسمی و دائمی بنامیم. رسمی، از این جهت که قانونی است و قوانین مخصوص به خودش را دارد و دائمی، از این رو که محدود به زمان خاصی نیست و بطور دائم فعال است. بعلاوه این که با گسترش فناوری ارتباطات و اینترنت، محدودیت خرید و فروش برداشته شده و سرمایه گذاران میتوانند از طریق اینترنت و بدون مراجعه حضوری معامله کنند. حکم شرعی بورس در محضر خیلی از مراجع تقلید ذکر شده است. استفاده از مرجع تقلید در این باره بسیار لازم و ضروری است. ازاین جهت که شما مسلمان هستید و نیاز است که اصل تقلید را انجام دهید. حکم شرعی بورس از منظر مراجع تقلید عبارتست از:
>> آیت الله خامنه ای:
حکم شرعی بورس از نظر آیت الله خامنه ای اینست که بورس یک بازاری است که در آن همه چیز به فروش می رسد. بدین ترتیب ذات بورس بدون اشکال است. البته مهم این است که معاملات در بورس غیرمشروع و خلاف قانون نباشد. اگر تمام این شروط رعایت شده باشد؛ بورس و خرید و فروش در بورس بدون اشکال است.
>> آیت الله سیستانی:
معامله بورس هم مثل هر معامله دیگری خمس دارد. آیت الله سیستانی در مورد حکم شرعی بورس میگوید سرسال بر سودی که کرده اید؛ دادن خمس آن واجب است. طبیعی است که مقدار قرض جزء سود به حساب نمی آید.
>> آیت الله صافی گلپایگانی:
بطور کلی نظر آیت الله صافی گلپایگانی درمورد حکم شرعی بورس این است که اگر معاملات بورسی با اجتماع جمیع شرایط صحت و لزوم باشد فی نفسه مانعی ندارد.
حکم شرعی فارکس بستگی به نوع کاربری آن دارد
>> آیت الله نوری همدانی:
نظر آیت الله نوری همدانی درخصوص حکم شرعی بورس این چنین است که خرید و فروش سهام بلامانع است، مگر آنکه معامله صورتهای دیگری داشته باشد.
>> آیت الله وحید خراسانی:
خرید و فروش سهام شركتهاى سهامى، در صورتى كه در آن شركتها معاملات حرام ـ مثل معاملات ربوى ـ انجام نشود، جایز است و خرید و فروش سهام شركتهایى كه معاملات حرام انجام مى دهند در صورتى كه سود حاصل از حرام، جزء سرمایه شركت باشد، جایز نیست، در غیر اینصورت خرید و فروش خودِ سهام جایز است، ولى باید از درآمدهاى حرامِ آن خودداری شود.
>> آیت الله مکارم شیرازی:
حکم شرعی بورس از منظر آیت الله مکارم شیرازى اینگونه است که درآمد و کسبی که از طریق خرید و فروش اوراق بهادار در بورس بدست می آید، قمار محسوب نمی شود. حتی اگر امکان کم یا زیاد شدن شاخص بورس وجود داشته باشد. او معتقد است که نمی توان حکم شرعی بورس را همانند قمار حرام دانست. به دلیل آن که در قمار خوردن مال به باطل صورت می گیرد؛ یعنی بدون مجوز و عقود شرعی است. در حالیکه در بورس در‌صورتی‌که به عقود شرعی و اسلامی عمل شود، خرید و فروش بی اشکال است.
نمی توان حکم شرعی بورس را همانند قمار حرام دانست
سؤال: با عرض سلام با توجه به مستحدثه بودن مسائل مربوط به بورس اوراق بهادار و لزوم مشخص شدن حکم فقهی برخی فعالیت هایی که در این بازار در قالب معاملات صورت می گیرد ، لازم دانستیم تا از محضر آن مرجع عالی قدر طرح استفتاء نماییم . ۱) در بازار بورس ، معاملاتی تحت عنوان «بورس بازی» و یا به تعبیر فعالان این بازار ، «سفته بازی» صورت می گیرد ؛ بدین صورت که شخص ، در یک روز سهامی را می خرد و ممکن است همان روز یا فردای آن روز یا در فاصله ای بیش تر ، اقدام به فروش مجدد سهم نموده و سودی را از این راه کسب نماید . در واقع این سود صرفاً از محل افزایش بهای آن سهم می باشد که در آن بازه ی زمانی تحت ملکیت این شخص بوده است . حکم کلی این معامله و سود حاصل از آن چیست ؟ ۲) آیا شباهت معامله ی فوق به بخت آزمایی و قمار ، باعث ایراد معامله ی مذکور نمی گردد ؟ و چنان چه شخص با علم نسبی به سودآور بودن این سهم در روز های آتی اقدام به خرید نماید آیا این شبهه برطرف می گردد و یا هم چنان پا بر جاست ؟ ۳) چنان چه در این فرآیند سودآوری و افزایش بهای یک سهم ، جو سازی های خبری و احیاناً فعالیت های مشکوک اقتصادی و شایعات تاثیر داشته باشد ، آیا در حلیت و حرمت این معامله و سود اکتسابی آن تاثیر شرعی دارد ؟ ۴) با توجه به این که ضرر زدن به مسلمان بنا بر مبانی فقهی کراهت دارد و در این نوع معامله هم همواره کسب سود برای یک فرد به معنای ایجاد ضرر برای دیگری است ( در اکثر موارد ) می توان حکم به کراهت این معامله کرد ؟ ۵) با توجه به این که در حال حاضر این معامله از منظر قانونی هیچ اشکالی نداشته و اجرا می شود ، این جواز قانونی می تواند به معنای حلیت فقهی و شرعی باشد ؟
Home / بورس، سرمایه گذاری و مسائل مربوط به آن / سؤال: با عرض سلام با توجه به مستحدثه بودن مسائل مربوط به بورس اوراق بهادار و لزوم مشخص شدن حکم فقهی برخی فعالیت هایی که در این بازار در قالب معاملات صورت می گیرد ، لازم دانستیم تا از محضر آن مرجع عالی قدر طرح استفتاء نماییم . ۱) در بازار بورس ، معاملاتی تحت عنوان «بورس بازی» و یا به تعبیر فعالان این بازار ، «سفته بازی» صورت می گیرد ؛ بدین صورت که شخص ، در یک روز سهامی را می خرد و ممکن است همان روز یا فردای آن روز یا در فاصله ای بیش تر ، اقدام به فروش مجدد سهم نموده و سودی را از این راه کسب نماید . در واقع این سود صرفاً از محل افزایش بهای آن سهم می باشد که در آن بازه ی زمانی تحت ملکیت این شخص بوده است . حکم کلی این معامله و سود حاصل از آن چیست ؟ ۲) آیا شباهت معامله ی فوق به بخت آزمایی و قمار ، باعث ایراد معامله ی مذکور نمی گردد ؟ و چنان چه شخص با علم نسبی به سودآور بودن این سهم در روز های آتی اقدام به خرید نماید آیا این شبهه برطرف می گردد و یا هم چنان پا بر جاست ؟ ۳) چنان چه در این فرآیند سودآوری و افزایش بهای یک سهم ، جو سازی های خبری و احیاناً فعالیت های مشکوک اقتصادی و شایعات تاثیر داشته باشد ، آیا در حلیت و حرمت این معامله و سود اکتسابی آن تاثیر شرعی دارد ؟ ۴) با توجه به این که ضرر زدن به مسلمان بنا بر مبانی فقهی کراهت دارد و در این نوع معامله هم همواره کسب سود برای یک فرد به معنای ایجاد ضرر برای دیگری است ( در اکثر موارد ) می توان حکم به کراهت این معامله کرد ؟ ۵) با توجه به این که در حال حاضر این معامله از منظر قانونی هیچ اشکالی نداشته و اجرا می شود ، این جواز قانونی می تواند به معنای حلیت فقهی و شرعی باشد ؟
سؤال: با عرض سلام با توجه به مستحدثه بودن مسائل مربوط به بورس اوراق بهادار و لزوم مشخص شدن حکم فقهی برخی فعالیت هایی که در این بازار در قالب معاملات صورت می گیرد ، لازم دانستیم تا از محضر آن مرجع عالی قدر طرح استفتاء نماییم . ۱) در بازار بورس ، معاملاتی تحت عنوان «بورس بازی» و یا به تعبیر فعالان این بازار ، «سفته بازی» صورت می گیرد ؛ بدین صورت که شخص ، در یک روز سهامی را می خرد و ممکن است همان روز یا فردای آن روز یا در فاصله ای بیش تر ، اقدام به فروش مجدد سهم نموده و سودی را از این راه کسب نماید . در واقع این سود صرفاً از محل افزایش بهای آن سهم می باشد که در آن بازه ی زمانی تحت ملکیت این شخص بوده است . حکم کلی این معامله و سود حاصل از آن چیست ؟ ۲) آیا شباهت معامله ی فوق به بخت آزمایی و قمار ، باعث ایراد معامله ی مذکور نمی حکم شرعی معاملات بورس گردد ؟ و چنان چه شخص با علم نسبی به سودآور بودن این سهم در روز های آتی اقدام به خرید نماید آیا این شبهه برطرف می گردد و یا هم چنان پا بر جاست ؟ ۳) چنان چه در این فرآیند سودآوری و افزایش بهای یک سهم ، جو سازی های خبری و احیاناً فعالیت های مشکوک اقتصادی و شایعات تاثیر داشته باشد ، آیا در حلیت و حرمت این معامله و سود اکتسابی آن تاثیر شرعی دارد ؟ ۴) با توجه به این که ضرر زدن به مسلمان بنا بر مبانی فقهی کراهت دارد و در این نوع معامله هم همواره کسب سود برای یک فرد به معنای ایجاد ضرر برای دیگری است ( در اکثر موارد ) می توان حکم به کراهت این معامله کرد ؟ ۵) با توجه به این که در حال حاضر این معامله از منظر قانونی هیچ اشکالی نداشته و اجرا می شود ، این جواز قانونی می تواند به معنای حلیت فقهی و شرعی باشد ؟
فرض سؤال اول اشکالی ندارد.
در فرض سؤال دوم قیاس مورد با بخت آزمائی و قمار، قیاس مع الفارق است. در بخت آزمائی متعلق بیع مجهول است و در قمار نیز اکل مال به باطل است ولی در بورس یک سهم است که خرید و فروش می شود و بازار و نوسانات، در قیمت آن مؤثر است و نمی توان با آن مانند دو مورد یاد شده عمل کرد.
سؤال سوم: در صورتی که تأثیر به قدری فاحش باشد که عقلا آن را غیرعادی تلقی کنند، می توان آن معامله را غرری و ناصحیح خواند ولی اگر چنین نبود، شائبه حرمت ندارد.
سؤال چهارم: در اینجا ضرری به فردی وارد نمی شود بلکه عدم نفع وجود دارد و در معامله ای که عدم نفع هست، نمی توان حکم به کراهت داد. لازم به توضیح است که بین ضرر و عدم نفع تفاوت وجود دارد.
سؤال پنجم: این معامله عقلائی و بلااشکال است و قانونی بودن آن نیز بر این امر صحه می گذارد.
دیدگاه شما