مدیریت تمام مشکل نیست
در ماه‌های اخیر، اغلب بازار بورس با روند ریزش قیمت سهام و شاخص بورس همراه بوده است. برای این موضوع علل مختلفی عنوان می‌شود. در هر حال سقوط شاخص‌های بورس نگرانی‌های جدی را برای بی‌رونقی بازار سهام سهامداران حقیقی و حقوقی به وجود آورده است. در حالی که برخی از کارشناسان رکود حاکم بر اقتصاد کشور را دلیل بی‌رونقی در بازار بورس می‌دانند، برخی دیگر از صاحب‌نظران بر این باورند که بخشی از رکود این بازار به دلیل مدیریت حاکم بر آن است. هر چند در این میان علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی مشکلات بازار بورس را با مدیریت آن مرتبط نمی‌داند و امیدوار است مدیریت جدید بورس بتواند شکوفایی و رونق را به این بازار بازگرداند.
البته طیب‌نیا معتقد است که مسائل و مشکلات بورس به یک مدیر مربوط نیست و از جمله مسائلی است که باید به‌صورت جدی به آن پرداخته شود. در همین رابطه «فرصت امروز» در گفت‌وگو با نمایندگان مجلس و مدیران کارگزاری‌ها ضمن بررسی علل رکود حاکم بر بازار بورس، ویژگی‌های مدیران بورس و مدیران کارگزاری‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.
خزلی‌خرازی:
10 درصد رکود ناشی از ضعف مدیریتی است
حسین خزلی خرازی، کارشناس بازار سرمایه و بورس معتقد است که 10 درصد عدم رونق بازار بورس ناشی از ضعف مدیریت است. وی در عین حال اعتقاد دارد که مدیران یک شرکت کارگزاری بورس باید ویژگی‌های مربوط به دانش مدیریت را در اختیار داشته باشند.
با توجه به عدم رونق حاکم بر بازار بورس، تا چه اندازه وضعیت فعلی را به نحوه مدیریت بورس مرتبط می‌دانید؟
حدود 10 درصد عدم رونق بازار بورس را می‌توان ناشی از ضعف مدیریت دانست. درست است که بورس اشکالاتی از لحاظ قوانین، مقررات و دستور‌العمل‌ها و رویه‌های جاری دارد اما اثر این مسائل بر وضعیت فعلی بازار کمتر از 10 درصد است و وظیفه مسئولان سازمان بورس نیز این است که این مسائل و مشکلات را کاهش دهند. در واقع 90 درصد نزول شاخص‌ها و وضعیت فعلی بورس به بازتاب اقتصاد و سیاست کشور مربوط می‌شود. هر چند تاکید دارم مدیران بورس که هیچ وظیفه‌ای نسبت به کلیت اقتصاد و سیاست ندارند، وظیفه‌شان این است که 10 درصد موانع را برطرف کنند.
در انتخاب مدیران کارگزاری‌ها باید به چه سمتی برویم تا انتخاب این مدیران تخصصی و مطابق با استانداردها انجام شود؟
مدیران‌عامل شرکتهای کارگزاری توسط هیات‌مدیره و سهامدار عمده و مجامع شرکتهای کارگزاری انتخاب می‌شوند. در سالهای اخیر مدیریت بورس و سازمان بورس سعی کرده که با همان رویه تعیین صلاحیت، جلوی انتخاب هیات‌مدیره و مدیران‌عامل ضعیف یا نامرتبط را بگیرد. در واقع با نظارت‌های اعمال شده از سوی بورس تلاش بسیاری شده که اعضای هیات‌مدیره و مدیرعامل افراد صاحب صلاحیت و واجد صلاحیت‌های حرفه‌ای باشند. بنابراین در سازمان بورس به تحصیلات، تجربیات و مهارت‌های حرفه‌ای افراد رسیدگی می‌شود. اخیرا هم رویه‌ای در سازمان بورس به وجود آمده که از مدیران عامل پیشنهادی مصاحبه می‌شود اما بعضا مشاهده میکنیم این اقدامی که سازمان بورس انجام می‌دهد، مانند نمره قبولی است. به عبارت دیگر، سازمان بورس حداکثرها را بررسی نمی‌کند بلکه حداقل‌ها را مورد توجه قرار می‌دهد و صلاحیت حداقلی افراد از نظر تحصیلات، تجربیات و مهارت‌های حرفه‌ای را بررسی می‌کند.
فکر می‌کنید سه ویژگی مذکور برای انتخاب مدیران کارگزاری‌ها کافی است یا باید این مدیران دارای خصوصیات دیگری نیز باشند؟
ویژگی‌های مذکور لازم است اما کافی نیست. در سالهای اخیر کارگزاری‌های ردیف الف بسیار بزرگ شده‌اند و به پیچیدگی‌های مدیریتی از لحاظ دانش و مهارت‌های مدیریت سرمایه انسانی و دانش و مهارت‌های کافی در مورد فناوری اطلاعات و ارتباطات و دانش و مهارت‌های استراتژیک و روحیه رقابت‌پذیری و برنامه جدی و مفصل برای تبلیغات و بازاریابی و برندسازی نیاز دارند. بنابراین لازم است مدیران یک شرکت کارگزاری اعم از مدیرعامل، هیات‌مدیره و لایه اول مدیران بعد از مدیرعامل، ویژگی‌های مذکور مربوط به دانش مدیریت را در اختیار داشته باشند یا این دانش‌ها را بیاموزند یا از مشاوران خوب در هر بخشی استفاده کنند.
در حال حاضر شرکتهای کارگزاری بزرگ به شرکتهای 200 تا 300 نفره تبدیل شده‌اند با گردش مالی چند هزار میلیارد تومانی در سال و بنابراین لازمه کنترل و نگهداری شرکتهای دانش‌بنیان مانند شرکت کارگزاری بورس، مهارت‌های متعدد مدیریتی است. از سوی دیگر صنعت کارگزاری از لحاظ ریسک‌های عملیاتی و رویه و مقررات بسیار مبتنی بر تجربه است، بنابراین مدیران کارگزاری باید علاوه بر مهارت و دانش مدیریتی و ویژگی‌های برتر مدیریتی، دارای تجربه کار در صنعت کارگزاری هم باشند.
حمیدرضا مهرآور:
عدم رونق ارتباطی با مدیریت ندارد
حمیدرضا مهرآور، مدیرعامل کارگزاری بانک سامان می‌گوید که عدم رونق بازار بورس ارتباطی با مدیریت ندارد زیرا در دوران رونق بورس نیز سیاست‌های فعلی بر این بازار حاکم بوده است.
به‌نظر شما آیا رکود حاکم بر بازار بورس مرتبط با ضعف مدیریت است یا خیر؟
مشخص است که عدم رونق بازار بورس ارتباطی با مدیریت ندارد. ما در کشوری زندگی میکنیم که عوامل متعددی دست به دست یکدیگر داده و باعث شده که متغیرهای اقتصادی تحت تاثیر قرار بگیرد. قیمت نفت در بودجه حدود70 دلار پیش‌بینی شده اما در حال حاضر نفت به قیمت 50 دلار فروخته می‌شود. طبیعتا این موضوع روی بودجه عمرانی تاثیر گذاشته و به تبع آن روی شرکتهایی مانند صنعت سیمان اثر می‌گذارد. از سوی دیگر ما در شرایط تحریم قرار داریم که این موضوع بر صنعت بانکداری تاثیر گذاشته است، در عین حال موجب شده که بسیاری از محصولات پتروشیمی به درستی صادر نمی‌شود و تمام این عوامل بر عملکرد شرکت‌ها تاثیرگذاشته است. بنابراین این موضوع ارتباطی با مدیریت سازمان بورس ندارد و چه بسا که در دوران رونق هم همین سیاست‌های مدیریتی فعلی اعمال می‌شده و بنابراین بی‌انصافی است اگر تلقی ما این باشد که عدم رونق بازار بورس به مدیریت ارتباط دارد.
پس در چه صورتی گشایش و تحرکی در بازار بورس به‌وجود می‌آید؟
به محض اینکه مذاکرات هسته‌ای میان ایران و گروه 1+5 به نتیجه برسد و تحریم‌ها برطرف شود و گشایشی در قیمت نفت ایجاد شود، کمک خواهد کرد که وضعیت بورس بهبود پیدا کند.
در حال حاضر این انتقاد وارد است که انتخاب مدیران کارگزاری بورس تخصصی نیست. به نظر شما چگونه باید انتخاب مدیران شکل تخصصی‌تری پیدا کند؟
انتخاب مدیران به هیات مدیره شرکت‌ها برمی‌گردد. طبیعتا هیات مدیره شرکتهای کارگزاری هم چه حقیقی و چه حقوقی، سرمایه خود را در اختیار افراد ناآشنا و ناتوان نمی‌گذارند. به نظر بنده اتفاقا در سالهای اخیر صنعت کارگزاری جزء صنایعی بود که مدیران آن سواد مالی داشتند. اما بهتر این است که مدیران شرکتهای کارگزاری از یک حداقل تجربه در بازار سرمایه برخوردار باشند؛ تجربه در کار و نه اینکه سهمی خریده و فروخته باشند، بلکه در دل صنعت کارگزاری از یک تجربه برخوردار باشند و نسبت به نحوه جذب مشتری آگاه باشند و خطرات و ریسک‌های مربوطه را بدانند. یکی از مشکلاتی که در سنوات گذشته پیش آمد این بود که برخی خواستند یکشبه ره صد ساله را بروند و بعدا اشکالاتی را به‌وجود آوردند اما عمدتا این نارسایی در بورس نسبت به سایر بازارها بسیار کمتر است.
به‌طور کلی مدیران کارگزاری‌های بورس باید دارای چه ویژگی‌هایی باشند تا بتوانند در مجموع مدیریت موفقی را اعمال کنند؟
مدیریت جزء مقوله‌هایی است که نیازمند شم خاصی است و از همین رو نمی‌توان به‌طور خط‌کشی شده گفت که اگر فردی این ویژگی‌ها را داشت، خوب است و اگر فاقد این ویژگی‌ها بود، بد است. بسیاری از افراد حتی دارای تحصیلات آکادمیک نیستند اما مدیران بسیار موفقی هستند که نمونه‌هایی از آن را در کشورمان داشتیم. اما حداقل این است که از دانش مالی برخودار باشند و حداقل پنج سال سابقه فعالیت در یک شرکت کارگزاری را داشته باشند و به عبارت دیگر از رده‌های پایین شروع کرده و به رده‌های بالا رسیده باشند. مدیرانی وجود دارند که از یک جای دیگری وارد این صنعت شده‌اند و عملا کارایی مدیران باتجربه را ندارند.
ابراهیم نکو: سلیقه‌گرایی آفت بازار بورس است
به عقیده ابراهیم نکو، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس بخشی از مشکلات فعلی بازار بورس به مدیریت‌های گذشته اعمال شده بر این بازار مربوط می‌شود. این نماینده مجلس معتقد است که بخش دیگری از رکود فعلی این بازار هم به نامهری دولت و مجلس نسبت به بورس ارتباط دارد.
به نظر شما آیا می‌توان وضعیت فعلی حاکم بر بازار بورس را به مدیریت آن مرتبط دانست؟
بخشی از مشکل پیش‌آمده برای بازار بورس به مدیریت‌هایی مربوط است که در گذشته بر این بازار اعمال شده است. بخش دیگری از این مشکل هم به نامهری دولت و مجلس نسبت به بازار بورس مربوط است زیرا مجلس آن‌طور که باید در مقابل ناملایمات بورس واکنش جدی نشان نداده و از ابزارهای قانونی برای برخورد با مدیران ناکارآمد یا ساماندهی حوزه بورس استفاده نکرده است.در این میان از دولت انتظار می‌رود که در حیطه وظایف و اختیارات خود به بورس رسیدگی کند و این بازار را از سقوط نجات دهد. اما متاسفانه تاکنون این اتفاق رخ نداده است.
به عبارت دیگر، این ناملایمات با بورس از عوامل دخیل در وضعیت فعلی بورس است. یکی دیگر از عوامل، الگو نگرفتن از بازارهای بورس دنیا است و در کشور ما بررسی‌های لازم در مورد بورس در کشورهای مختلف انجام نشده و از نتایج این مطالعات متناسب با شرایط کشورمان استفاده نشده است.دیگر عامل موثر در رکود بازار بورس ناشی از بی‌اعتمادی حاکم بر این بازار از سوی صاحبان سهام و شرکت‌ها است. زیرا کوتاهی‌ها و سستی‌هایی را که در گذشته مشاهده کرده‌اند، به آینده تعمیم می‌دهند و این بی‌اعتمادی عاملی شده تا در میان صاحبان سهام و خریداران و فروشندگان بی‌علاقگی به وجود بیاید که باید در این خصوص چاره‌اندیشی اساسی انجام شود.
برای اینکه انتخاب مدیران کارگزاری بورس شکل تخصصی پیدا کند، باید چه اقداماتی انجام شود؟
متاسفانه اعمال سلیقه‌های مختلف و اعمال نفوذ در بازار بورس موجب شده که امروزه به جای تخصص‌گرایی، سلیقه‌گرایی بر آن حاکم شود و این می‌تواند یک آفت باشد. هر زمانی که سلایق بر بازار بورس حاکم شده، شاید به صورت مقطعی شاهد رشد شاخص‌ها بودیم. اما پس از مدتی این نحوه مدیریت دیگر پاسخگو نبوده و آثار منفی آن بیشتر نمایان شده است. مدیران بورس باید با تجربه، ماهر، دارای سواد علمی لازم و تخصص کافی و به دور از اتخاذ تصمیم‌های احساسی باشند.
بی‌رونقی بازار سهام
چهار ضلعی رخوت بورس
روز گذشته شاخص کل بورس تهران در شرایطی 192 واحد افت کرد و چهارمین روز حضور خود در کانال 63 هزار واحد را به ثبت رساند که به عقیده کارشناسان چهار عامل به رخوت و رکود بازار منتهی شده است. انتظار
برای روشن شدن نتیجه مذاکرات، کمبود نقدینگی، افزایش هزینه‌های تولید در فاز سوم هدفمندی یارانه‌ها و رکود اقتصادی در بخش واقعی چهار عامل موثر بر بازار سهام هستند. در این بین بررسی‌ها از روند معاملات در بورس نشان می‌دهد همچنان فعالان حقیقی در بازار فعال‌تر از حقوقیها هستند که این امر از امیدواری به خروج از شرایط رکودی حکایت دارد.
گروه بورس- محبوبه مغانی: روز گذشته در بورس 263 میلیون سهم و حق تقدم مورد معامله قرار گرفت تا این معاملات با ارزش 459 میلیارد ریالی خود، كاهش 192 واحدی شاخص بورس را رقم زند. در حالی روز گذشته شاخص كل رقم 63هزار و 227 واحدی را ثبت كرد كه ورود به آخرین ماه برای مذاكرات هسته ای، ابهام بازار را مبنی بر حصول مذاكرات هسته‌ای یا تمدید آن افزایش داده است. طولانی شدن مذاكرات و تمدید آن در چندین نوبت، در واقع مساله‌ای است كه در شرایط كنونی بر بلاتكلیفی سرمایه‌گذاران افزوده است؛
موضوعی كه به خوبی در حجم و ارزش معاملات کل بازار نمود یافته است. از سوی دیگر اجرای فاز سوم هدفمندی یارانه‌ها و افزایش قیمت حامل‌های انرژی نیز به‌عنوان مساله‌ای دیگر بر رخوت و بی رونقی بازار دامن زده است. این مسائل در كنار طولانی شدن ركود اقتصادی و مشكل نقدینگی بازار نسبت قیمت به درآمد (P/ E) را در برخی صنایع مهم و شرکتهای مطرح به 3 تا 5/ 3 مرتبه رسانده است. اما به نظر می‌رسد كه دولت از برنامه‌های حمایتی خود از صنایع غافل نشده و تمام تمركز خود را بر مهار تورم قرار نداده است؛ به‌گونه‌ای كه روز بی‌رونقی بازار سهام گذشته خبر ابلاغ قانون رفع موانع تولید از سوی دولت به تمامی سازمان‌ها و ارگان‌ها اعلام شد که می‌تواند شرایط مناسبی را در بخش واقعی اقتصاد ایجاد کند. در این قانون در بخش مهم مرتبط با تسویه بدهی‌های ارزی بخش تولید مقرر شد تا بدهكاران ارزی، بدهی‌های خود را با نرخ دلار و یوروی روز گشایش اعتبار پرداخت كنند که این خبر خوبی برای این گروه است؛ موضوعی كه حداقل در این برهه از زمان می‌تواند اقدامی در جهت حمایت از صنایع باشد. اعلام كاهش حقوق دولتی سنگ‌آهنی‌ها به یک سوم و در نظر گرفتن استمهال ۵ ساله برای سالهای ۹۲ و ۹۳ نیز با توجه به ركود حاكم بر كانه‌های فلزی به نظر می‌رسد كه بر اساس پیش‌بینی از پایین بودن میزان تولید بسیاری از معادن سنگ‌آهن، صورت گرفته است. بر این اساس این اقدام نیز می‌تواند محركی برای كاهش ریسك حاكم بر گروه كانه‌های غیرفلزی به شمار رود.
مدیر عامل شرکت سرمایه آفرینان متین در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، اظهار کرد: شرایط این روزهای بازار سرمایه به تبع شرایط حاکم بر اقتصاد، حاکمیت رکود در کل بازار است که نمود آن را می‌توان در کاهش شدید ارزش معاملات روزانه و کاهش شاخص کل مشاهده كرد. وی در تحلیل خود از وضعیت جاری بورس، عوامل موثر را در دو بخش بیرونی و درونی مورد بررسی قرار داد و گفت: درخصوص عوامل بیرونی، مهمترین عامل که چند سالی است بر کل اقتصاد و سیاست کشور سایه انداخته و به‌ویژه در دولت جدید بر تصمیمات کلان مالی و پولی دولت و فعالان اقتصادی تاثیر فراوان داشته، مذاکرات هسته‌ای است که تا پایان مهلت مقرر، تنها یک ماه باقی مانده است. محمدرضا صادقی با توجه به تلاش‌های جدی طرفین مذاكرات هسته‌ای بر متن توافق نهایی، به ابهام بازار سرمایه مبنی بر حصول نتیجه مذاكرات تا پایان مهلت مزبور یا تمدید آن اشاره كرد. وی كه قضاوت در مورد نتیجه مذاکرات را با توجه به پیچیدگی‌های موجود، بسیار سخت می‌داند، دومین عامل بیرونی را به طولانی شدن رکود اقتصادی و گسترده شدن سایه آن بر بخش‌های عمده فعالیت‌های اقتصادی نسبت داد كه در حال حاضر تحت تاثیر پرونده هسته‌ای و سیاست‌های پولی دولت برای کنترل و مدیریت تورم، بر شرکتهای بورسی و فروش و سودآوری آنها اثر گذاشته است. این كارشناس بازار سرمایه آثار این رکود را در گزارش‌های شرکت‌ها قابل ملاحظه دانست و در ادامه تاثیر تصمیمات و موضع‌گیری‌های مسوولان بر اقتصاد و بازار سرمایه را نیز حائز اهمیت توصیف كرد. وی از تصمیمات ناگهانی در مورد آزادسازی قیمت بنزین و افزایش قیمت گاز خانگی و تجاری، در شرایطی كه قبلا مسوولان از عدم افزایش قیمت‌ها صحبت می‌کردند نیز به‌عنوان عاملی نام برد كه شرایط نااطمینانی و سردر‌گمی را در فضای اقتصادی و بازار ایجاد می‌کند. مدیرعامل شرکت سرمایه آفرینان متین پیش‌بینی كرد كه به رغم تاكیدات درخصوص عدم افزایش قیمت گاز و سوخت صنایع، احتمالا باید برای افزایش قیمت حامل‌ها در این بخش نیز آماده شد. از سوی دیگر وی از موضوع دخالت وزارت ارتباطات در سیاست تقسیم سود شرکت مخابرات، طرح مباحثی در مورد دخالت در تقسیم سود بانک‌ها توسط وزارت اقتصاد با هدف افزایش سرمایه آنها و همچنین وعده‌های محقق نشده از حمایت بانک‌ها از بازار و از این دست موارد را به‌عنوان عواملی یاد كرد كه فضای نااطمینانی و بی‌اعتمادی را در بازار گسترش داده است. صادقی در این میان از «قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور» به‌عنوان اقدامی در جهت بستر‌سازی فضای کسب و کار نام برد كه هر چند، هنوز آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی آن تهیه و ابلاغ نشده است اما توجه به این آیین‌‌نامه جهت تسهیل تسویه تعهدات ارزی، تلاشی است در جهت حمایت از صنایع. وی در بررسی عوامل درونی بازار، از جلوگیری از ادامه عرضه‌های اولیه به‌عنوان تصمیم مثبتی در بازار نام برد كه اجرای این تصمیمات در شرایط بهتر، می‌توانست با جلوگیری از تاثیرات منفی بر نقدینگی، منجر به بروز آثار به بی‌رونقی بازار سهام مراتب بهتری در بازار شود. این كارشناس بازار سرمایه از افزایش دامنه نوسان قیمت در بورس و فرابورس در سهام و حق تقدم سهام به ترتیب به 5 و 10 درصد به‌عنوان نمونه دیگری از تغییرات در بازار نام برد كه در شرایط کنونی عملا هیچ تاثیر مثبتی بر بازار نداشته است. با این حال وی از تغییرات در دستورالعمل گزارشگری شرکت‌ها در سایت کدال به‌عنوان تصمیم مناسبی برای ایجاد عدالت در دسترسی یکسان کلیه فعالان بازار به اطلاعات شرکت‌ها و جلوگیری از سو‌ءاستفاده احتمالی مطلعان از مفاد گزارش‌ها نام برد كه به‌رغم انتقادات وارده بر آن، باید اجازه داد تا کارآیی این تغییرات در عمل در بازار نمود یابد. مدیرعامل شرکت سرمایه آفرینان متین در جمع بندی اظهارات خود، مشکل اصلی بازار را کمبود نقدینگی اعلام بی‌رونقی بازار سهام و اظهار امیدواری كرد كه با جذاب شدن قیمت‌ها و برگشت اعتماد به بورس، شاهد افزایش ورود نقدینگی به بازار باشیم.
بی استقبالی از بازار اصلی ایران
به گزارش شبکه اطلاع رسانی دانا مهدی کریمی در گفت و گو با جهانبین نیوز با اشاره به این که سهامداران مبتدی قربانی سهامداران بزرگ کشوری می شوند افزود: به دلیل وضعیت رکود بورس کشور کسی به خرید سهام رقبتی نشان نمی دهد.
کریمی گران شدن ۵ برابری نرخ مواد اولیه پتروشمی ها، طرح هدفمندی یارانه ها، رفع نشدن کامل تحریم ها و بی رقبتی سهامداران به خرید سهام را عامل کاهش 18 هزاری شاخص کل بورس از ۸۹ هزار به ۷۱ هزار در شش ماه سابق دانست و عنوان کرد: در یک سال اخیر بهبودی در روند تولید و صنعت کشور شاهد نبودیم و این احتمال می رود که قسمتی از پول خارج شده از بورس در دست دلالان باشد.
وی شفاف نبودن بورس کشور، ناسالم بودن نظام پولی، هیجانات بازار و بی ثباتی اقتصاد ایران را از جمله مشکلات اساسی بورس کشور برشمرد و اذعان کرد: برخی از افراد به دلیل رانت خبری توانستند در بورس سر سهامدران معمولی را زیر آب کنند.
این فعال بورس در پایان صحبت ها خود بیان کرد: نمی توان از بورس که به عنوان بازار اصلی کشور محسوب می شود انتظار بهبود تولید داشت.
از بین رفتن سرمایه مردم در بورس می تواند به بی ثباتی امنیتی منجر شود/ با رونق تولید اوضاع بورس بهتر خواهد شد
متاسفانه بازار سرمایه اوضاع مناسبی ندارد و شرایط فعلی بورس نتیجه حبابی است که به خاطرحجم بالا نقدینگی است که وارد بازار بورس شده است.
سعید ترکاشوند – خبرنگار/ بازار بورس ایران از ابتدای سال 99 شاهد ورود حجم زیادی از نقدینگی مردم بود که باعث افزایش شاخص های بورس شد؛ از اواسط تابستان امسال بر خلاف 3 ماه اول سال شاهد شروع ریزش شاخص های بورس و روشن شدن چراغ قرمز بازار سرمایه و به دنبال آن از بین رفتن سرمایه های مردم بودیم که می تواند خطر آفرین باشد.
به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بصیرت، این روزها بازار بورس که در ابتدای سال از رونق بالایی برخوردار بود از ماه های گذشته روز های یکنواختی را سپری می کند که نتیجه آن افت شاخص های شدید بازار و به دنبال آن از بین رفتن سرمایه های مردم بوده است.
با وجود وعده هایی که اعضای دولت و مجلس برای ثبات و حفاظت از سرمایه های مردم داده اند اما کماکان ما شاهد افت شاخص های بورس و از بین رفتن سرمایه های مردم در این اوضاع بد معیشتی هستیم .
«مرتضی افقه» اقتصاددان و استاد دانشگاه شهید چمران اهواز در گفت و گو با بصیرت به شرایط فعلی بازار بورس پرداخت و گفت: متاسفانه بازار سرمایه اوضاع مناسبی ندارد و شرایط فعلی بورس نتیجه حبابی است که به خاطرحجم بالا نقدینگی است که وارد بازار بورس شده است.
این اقتصاد دان ادامه داد: بازار بورس در شرایطی رونق پیدا کرده که به خاطر کرونا عملا شرایط اقتصاد و تولید کشور در وضعیت نامناسبی قرار گرفت و رونقی که بازار سرمایه تجربه می کرد نتیجه ورود حجم بالای نقدینگی مردم و به دنبال آن سفته بازی در این بازار بوده است.
وی اظهار داشت: بورس به نوعی منعکس کننده شرایط اقتصادی کشور است و در آن مقطع یه دلیل تحریم ها و چالش جدیدی مثل کرونا، اقتصاد روند مناسبی نداشت اما با این وجود شاخص ها افزایش می یافت که به نوعی یک روند کاذبی را طی می کرد اما اکنون این افت شاخص ها نمودی حقیقی از شرایط اقتصادی کشور است.
وعده های مجلس و دولت برای ثبات در بازار سرمایه
افقه در پاسخ به این سوال که آیا وعده و اقدامات مجلس و دولت برای ثبات بازار بورس می تواند تاثیر گذار باشد گفت: این گونه اقدامات و وعده های اعضای دولت و مجلس اقدامات مهمی است اما در ماهیت، فقط جنبه مٌسکن گونه دارند که تاثیر مقطعی خواهد گذاشت.
این استاد دانشگاه افزود: مادامی که شاخص تولید ملی و واحد های تولیدی حاضر در بورس اوضاع مطلوبی را تجربه نکنند ما نمی توانیم شاهد آن باشیم که شاخص های بورس افزایش و شرایط حقیقی را تجربه کنند.
چراغ قرمز بورس و آژیر امنیتی آن
وی تصریح کرد: ادامه دار شدن بی‌رونقی بازار سهام این شرایط بازار بورس می تواند برای کشور خطرناک باشد و این نکته ای است که قبل ها بنده و دیگر کارشناس ها نیز در این خصوص اخطار داده بودیم.
افقه ادامه داد: اوایل سال جو هیجانی به وجود آمد که همه مردم سرمایه و نقدینگی خود را وارد بورس کردند که همین امر باعث ایجاد حباب در بورس شد؛ اکنون در برهه زمانی ای قرار داریم که حباب بورس ترکیده و به مرور شاهد از بین رفتن سرمایه های مردم هستیم که همین امر باعث خشمگین شدن مردم می شود و می تواند تبعات امنیتی، سیاسی واجتماعی سنگینی به همراه خواهد آورد؛ دولت هر چه زودتر اقدامی کند.
این اقتصاددان خاطر نشان کرد: ابتدا برای ورود به بورس باید هر فرد اطلاعات و آموزش مخصوصی داشته باشد ، مخصوصا بازار سرمایه ایران؛ در ابتدا ما شاهد آن بودیم مردم تمام نقدینگی خود را صرف بورس کردند و حتی عده ای برخی از اموال خود را فروختند تا بتوانند در بورس سرمایه گذاری کنند.
وی اظهار داشت: اکنون 2 مسئله مهم در خصوص بورس به وجود آمده: نخست تبعات امنیتی، سیاسی، اجتماعی که ممکن است به خاطر از بین رفتن سرمایه های مردم ، گریبان کشور را بگیرد.
دوم: بی اعتمادی مردم به بازار سرمایه، زیرا بورس بهترین گزینه برای جذب سرمایه ، به خصوص سرمایه خرد است که در ساختار اقتصادی هر کشوری یازار سرمایه در قبال بخش تولید انجام وظیفه می کند؛ خب با چنین اتفاقی، دیگر ممکن نیست مردم برای سرمایه گذاری به بورس اعتماد کنند.
افقه درادامه مصاحبه خاطر نشان کرد: متاسفانه در بازار بورس آثار مثبتی نمیبینم که بتوان نوید این را داد که روز های خوبی در انتظار بورس باشد زیرا هنوز در اقتصاد کشور مسئله تولید ملی و رونق اقتصادی کشور حل نشده ومتاسفانه عزم جدی نیز در این خصوص دیده نمی شود؛ اگر این امر تحقق یابد با قاطعیت می توان گفت که اوضاع بورس نیز رونق پیدا خواهد کرد.
این کارشناس اقتصادی درآخر عنوان کرد: عوامل بسیاری در به وجود آمدن شرایط فعلی بورس دخیل هستند اما نقش سبدگردان های بورس و سکوت دولت و یا حتی تبلیغاتی که برای جذب سرمایه به بورس صورت گرفت از مهمترین عواملی است که می توان از آن یاد کرد.
وی در ادامه گفت: سفته بازی و خرید و فروشی که سبدگردان ها انجام می دادند و تبلیغاتی که نهاد های دولتی برای جذب سرمایه برای مهار نقدیدنگی انجام می دادند باعث ایجاد حباب در بورس شد و ما اکنون شاهد ترکیدن این حباب هستیم.
افقه افزود: بازار سرمایه از ابتدای سال 99 با استقبال بالای مردم رو به رو شد و نتیجه این استقبال تزریق حجم بالایی از نقدیندگی مردم به این بازار شد؛ در این بین بسیاری از اقتصاد دان ها و تحلیلگران اقتصادی اخطار های زیادی در خصوص ترکیدن حباب این حجم از نقدینگی را به دولت دادند اما دولت با بی توجهی به این گونه اخطار ها به دنبال تامین کسری بودجه خود و کنترل موج نقدینگی بود و اکنون این وضع بازار سرمایه به نوعی به خاطر بی توجهی ها و یا حتی تشویق های کاذب دولت بود.
سود بی‌حساب نظام‌پولی و بانکی بلای جان بازارسهام شده/راه‌حل‌هایی برای خروج از رکود
سودهای جذاب بانکی و ایجاد بازار بدهی دو عامل مهم رکود و بی رونقی این روزهای بازار سرمایه از نگاه کارشناسان این بازار محسوب می شود که خواهان چاره اندیشی و تصمیم گیری به موقع متولیان برای تغییر این وضعیت برای سال پیش رو شده اند.
حال ناخوش این روزهای بازار سرمایه حتی رمق فعالیت را از سرمایه گذاران این حوزه نیز ربوده است. تا جایی که روزهای پایانی اسفند و آواز بهار سر دادن آن هم نتوانسته کسالت بار بودن این بازار را از بین ببرد.
از نگاه فعالان بازار سرمایه عوامل زیادی موجب بی رونقی این روزهای بازار شده است عواملی همچون نرخ بالای سودهای بانکی، انتشار اوراق قرضه ، بدهی های دولت به سیستم بانکی و دارایی های غیر مولد موجب سرگردانی پول و حتی خروج آن از بازار شده است.
با اینکه همه می دانیم گردش نقدینگی و نیز سوق یافتن آن به سمت بازار سرمایه و بنگاه های اقتصادی، چرخ اقتصاد کشور را نیز به حرکت در می آورد اما گویا گوشنوایی برای تغییراین شرایط نیست!
به واقع چه کسی باید ساز ناکوک بازار سرمایه را کوک کند؟مسئول این روزهای رکود بازارچه کسی است؟ آیا متولیان و تصمیم گیران این حوزه توان به رونق انداختن این بازار را ندارند؟ویا اینکه به حرکت در‌آمدن این بازار برایشان تفاوتی ندارد؟
شاید هم نزدیک شدن به انتخابات آتی فرصت تمرکز،تقلا و تلاش برای چاره اندیشی و تصمیم گیری مدبرانه برای رونق بازار سرمایه را از آنها گرفته است!
9 کارشناسان بازار سرمایه در گفت وگو با خبرنگار بورس اقتصاد آنلاین ضمن بررسی مشکلات بازار و رکود کنونی ،راه حل آن را نیز به متولیان پیشنهاد داده اند که امیدواریم توجه مسئولان و تصمیم گیران با پیشنهادات سازنده و به جای کارشناسان خبره این بازار توام و خروجی آن برای سال جدید بازار سرمایه ای فعال ،پویا و قدرتمند باشد که رونق اقتصاد کشور را نیز به ارمغان خواهد آورد.
توجه به رویکرد بلند مدت در بنگاه های اقتصادی
محمد عابد مدیر عامل کارگزاری بانک پاسارگاد با تاکید بر اینکه اگر نرخ بهره کاهش یابد به تبع آن شرایط بازارسرمایه بهتر می‌شود، گفت: به احتمال زیاد سیاست انبساطی در سال آینده اتفاق خواهد افتاد و به تبع نرخ بهره بانکی کاهش خواهد یافت، بنابراین انتظار رونق در آینده وجود دارد.
وی با استقبال از رویکرد بنگاه های اقتصادی برای تامین مالی بلندمدت از طریق بازار سرمایه ، افزود: تامین مالی از طریق بازارسرمایه اتفاق مبارکی است چه به وسیله اوراق با درآمد ثابت باشد و یا از طریق انتشار سهام؛ مقابله با انتشار اوراق با درآمد ثابت فقط این نوع تامین مالی را از بازارسرمایه خارج کرده و در اختیار نهادهای دیگر قرار می‌دهد.
اصلاح نرخ سود بانکی ضروری است
ساسان اله قلی، کارشناس بازار سرمایه به ضرورت اصلاح نرخ سود های بانکی و به تبع آن نرخ تامین مالی اشاره و اظهارداشت: در اینصورت بازده مورد انتظارطرح ها و سرمایه گذاری ها معقول شده و در کنار کاهش ریسک تجاری بانک ها ،نقدینگی سرگردان موجود در اقتصاد می تواند به خروج بخش های مختلف از رکود منجر گردد.
مدیر عامل کارگزاری تامین سرمایه نوین تسهیل روابط بین بانکی ایران و دیگر کشورهای جهان و جذب سرمایه گذاری خارجی را در کنار تغییر متغیرهای داخلی اقتصاد بر وضعیت سال آتی بازار سرمایه موثر دانست.
این کارشناس بازار سرمایه معتقد است افزایش نرخ بهره آمریکا و تقویت ارزش دلار , وضعیت اقتصادی چین و اتحادیه اروپا و اثرگذاری آن بر قیمت نفت و کامودیتی بی‌رونقی بازار سهام ها را از عوامل مورد توجه تحلیل گران بازار سرمایه در سال آتی است.
توجه متولیان به بازار سرمایه
محمد حسن شمسی مدیر عامل کارگزاری دانا به مشکلات این روزهای بازار سرمایه اشاره کرد وافزود:پایان سال مالی شرکت ها و مشکل نقدینگی و نیز تسویه اعتبارات از مهمترین عوامل رکود بازار سرمایه به شمار می رود.
وی اظهارداشت :بدهی های دولت به سیستم بانکی و دارایی های غیر مولد این سیستم اقتصاد را فلج کرده است که باید برای حل آن متولیان فکر چاره ای کنند.
به اعتقاد این کارگزار بورس با وجود چنین شرایطی و نیز مشکلات سیستم بانکی برای بازار سرمایه آینده خوبی را نمی توان متصور شد.
بی اقبالی به بازار سرمایه به دلیل نرخ سودهای بانکی
سیّده لیلا مجیدی زاویه مدیرعامل کارگزاری بانک کارآفرین به وضعیت بانک ها و نرخ بهره اقتصاد اشاره کرد و گفت: متاسفانه نرخ متناسب با تورم کاهش پیدا نکرده و این یکی از دلایلی است که باعث شده بازار با اقبال مواجه نشود.
این کارشناس بازار سرمایه در خصوص وضعیت بازار در سال 96 نیز اظهارداشت: به نظرم بازار سرمایه سال سخت خود را پشت سر گذاشته است و با توجه به وضعیت سودآوری شرکت ها متأثر از بهبود نسبی قیمت های جهانی و افزایش نرخ برابری دلار به ریال، انگیزه برای سرمایه گذاری در بازار وجود دارد و امید به رونق بازار دور از انتظار نیست.
سود ضعیف شرکت ها در بازار سرمایه
مهدی دلبری ، مدیر عامل شرکت کارگزاری بانک رفاه نیز با انتقاد از اینکه در شرکت های پذیرفته شده در بازار سرمایه سود بی‌رونقی بازار سهام نداریم،تصریح کرد: اگر به روند سوددهی شرکتهای بورسی و فرا بورسی طی سالهای 93 تا 95 نگاهی بیاندازیم ملاحظه می شود که علی رغم افزایش تعداد شرکت های فعال در بورس و تنوع مناسب فعالیت های آن ها ، اما میزان سود کل صنایع سالانه حداقل 10 درصد کاهش پیدا کرده است.
وی افزود:از طرفی وقتی که با کاهش سود روبرو هستیم ، انتظار رشد شاخص ها ی بازار سرمایه منطقی بنظر نمی رسد و حتی اصرار بر رشد شاخص ها موجب اتخاذ تصمیماتی می شود که با روح بازار در تناقض است.
تا زمانی که سود بنگاه ها را به یک سود مستمر و بلندمدت با شیب مثبت تبدیل نکنیم بازار بر همین مدار منفی دو سه سال اخیر قرارداشته ادامه یافته و انتظار بیشتری نمی توانیم داشته باشیم.
نرخ سود اوراق بدهی بورس را از رونق انداخته
علی متولی ، کارشناس ارشد بازار سرمایه تصریح کرد: تدوام رکود اقتصادی در بخش های مختلف از جمله عمران و مسکن موجب تاثیر منفی بر گروه های سیمان، کاشی و سرامیک، ساختمان و فلزات اساسی شده است.
وی از دیگر مشکلات بازار سرمایه را نرخ سود بالای سپرده های بانکی و جذابیت اوراق خزانه اسلامی برشمرد و اظهارداشت: این مسئله منجر به خروج پول از بازار سرمایه و وورد به بازار پولی شده است.
برخی معاملات در تالار شیشه‌ای مشابه قمار شده
سید محمد حسینی عبداللهی با ابراز امیدواری نسبت به بهتر شدن روند قیمت ها تصریح کرد: در بعضی از سهم ها مانند همیشه شاهد فعالیت گروه های خاص هستیم ، این شرکت ها به لحاظ بنیادی متناسب با قیمت معاملاتی خود در بازار نیستند.
به اعتقاد این کارگزار بورس بنابراین در این بازی های کوتاه مدت یک عده ای سودهای قابل توجه نصیبشان می شود و عده ای دیگر هم متضرر می شوند؛این حالت در حقیقت مشابه قمار است و ریسک بسیار بالایی دارد.
مدیر عامل کارگزاری آبتین استاک در توصیه ای به سهامداران اظهارداشت:سرمایه گذاران در شرایط کنونی سعی کنند تا می توانند تحت تاثیر این سودهای کوتاه مدت قرار نگیرند.
دورنمای خاکستری بورس در میان سیاست و اقتصاد
محمود گودرزی مدیر عامل کارگزاری صبا تامین ضمن بررسی وضعیت کنونی بازار سرمایه گفت: از مهم ترین مشکلاتی که دامنگیر اقتصاد امروز ایران شده رکود عمیق ساختاری در بخش واقعی اقتصاد و بحران نهادهای پولی است که انتظار یک رویکرد مثبت را در شاخص های واقعی اقتصاد برای یک افق سه ماهه با دشواری مواجه می سازد.
این کارشناس بازار سرمایه معتقد است: با توجه به اینکه احتمالا قیمت دلار نیز حداقل طی سه ماهه نخست سال آینده تثبیت خواهد شد می توان این انتظار را داشت که بیشتر شرکت های کامودیتی بیس به بودجه سه ماهه سال آینده خود خواهند رسید.
مدیر عامل کارگزاری صبا تامین با اشاره به اینکه به نظر می رسد دولت دست بالایی را برای سرو سامان دادن به وضعیت موجود نخواهد داشت؛خاطرنشان کرد:در چنین شرایطی با P/e امروز بورس و نرخ بازدهی 25 درصدی بازار بدهی، نمی توان رقابت معنا داری را برای بازار بورس در قیاس با سایر بازار ها متصور بود.
در جا زدن بازار با ایجاد بازار بدهی
مهدی بی‌رونقی بازار سهام حیدر زاده مدیر عامل کارگزاری مدبر آسیا نیز گفت: در حال حاضر با توجه ایجاد بازار بدهی در بطن بازار سرمایه به واسطه جذابیتی آن ، در رشد و درجا زدن بازار سهام بی تاثیر نبوده است.
وی نبود نقدینگی و وضعیت نا پایدار سود آوری بانک ها را نیز از دیگر مشکلات بازار برشمرد و تصریح کرد: شرکت های حقوقی و سهامداران عمده بازار سرمایه به دلیل زیان های فراوان نسبت به نقل و انتقال سهم کمی محتاط عمل می کنند و در واقع خریدی انجام نمی دهند؛همین امر سبب بی رمقی در بازار سرمایه شده است.
ضرورت تزریق نقدینگی برای زیرساخت‌های کشور
حامد حداد عضو هیئت مدیره شرکت کارگزاری پارس ایده بنیان درخصوص عدم رشد بازار سرمایه در روزهای پایانی سال گفت: بورس هر کشور نشانگر اوضاع اقتصادی در آن منطقه است و زمانی که در دوران رکود تورمی به سر می بریم نمی توانیم شاهد رشد در بورس باشیم.
وی با بیان اینکه پس از هر دوره رونق باید دوره افول را پشت سر گذاشت تا بازار برای رشد مجدد آماده شود،تصریح کرد: به تبع این موضوع بیشترشرکت های بورسی سودآوری سال های گذشته را ندارند و سهام شرکت ها جذابیت دوره های پیشین را برای سهامداران نخواهند داشت.
به اعتقاد این کارشناس بازار سرمایه برای عبور از این دوره گذار و پر شدن اختلاف زمان و رشد ناهمگون قیمت ها باید هرچه منطقی تر با تزریق نقدینگی و سرمایه گذاری در زیرساخت های داخلی باعث افزایش تولید ناخالص داخلی شده تا سایر شرکت های وابسته نیز حرکت کرده و به سود دهی دوره های گذشته برسند.
حداد این را هم یاد آور شد که برای رشد بازار سرمایه باید از پرداخت سود با نرخ کاذب جلوگیری شود تا سرمایه بجای بلوکه شدن در خزانه دولتی در صنعت بکار گرفته و چرخ اقتصاد کشور فعال تر از پیش گردد.
گزارش از هدی بذر افشان و فرزاد اصلانی
اخبار مرتبط
آخرین ویدیو ها
بازارچه آنلاین
بی اقبالی به بازار سرمایه به دلیل نرخ سودهای بانکی.
بفرمایید: بی اقبالی به بازار سرمایه به دلیل سوء سابقه و رانت شدید این بازار و دزدین اموال مردم!
شما سود بانکی رو بکن منفی 5 %
ببین بورست راه می افته یا نه
نه عزیز جان، مردم هرچقدرم که حافظه تاریخیشون ضعیف باشه، ولی ضررها و از دست دادن مالشون در بورس که یادشون نمیره ! دیگه بورس مرد. باید نسلی بگذره تا شاید رونقکی بگیره
ممنون از گزارش خوبتون
چرا فکر میکنیم یه نهادی مثل سازمان بورس یا دولت باید بازار بورس رو رونق بده؟. کار سازمان بورس نظارت و بهبود زیر ساخته و دولت هم بخش واقعی اقتصاد رو باید سامان بده و بانک مرکزی هم سیاست های پولی مناسب اتخاذ کنه برای اهداف رشد اقتصادی. بازارها باید کار خودشون رو بکنن.
اینکه عدم موفقیت بورس را صرفا بدلیل مثلا بهره بانکی بالا بدانیم در واقع ادرس غلط داده ایم.
boors-e iran zarfiyat-e bishtar az in ra nadarad,hala bahreh-ha ra be 10% kahesh dahid.khahid did ke taghiri dar an rokh nakhahad dad.va faghat vaseteh gari va bazar-e tala va arz ronagh khahad yaft
اقتصاد ایران در این 4 سال فدای بورس شد و از شدت رکود در حال متلاشی شدنه بازم ول کن نیستین . بزرگترین اشتباه تدبیر این بود که در شروع کار برای مقابله با تورم سعی کرد با تبلیغات گسترده و دادن انواع تضمین و دلگرمی مردم رو تشویق کنه پولهاشونو از بازارهای دیگه خارج و در تالار شیشه ای تبدیل به سهام کنن . اینکار غلط بخیال ساده طراحان با دو هدف انجام شد : 1 - مهار نقدینگی سرگردان بمنظور کاهش تورم 2 - تامین مالی بنگاههای تولیدی خارج از سیستم بانکی
همه دیدن سال 92 اینقدر هیجان ایجاد کردن که خیلیها تحت تاثیر اخبار داغ صعود شدید و روزانه شاخص خونه زندگیشونو فروختن دادن سهام پاره . ظرف مدت کوتاهی تالار شیشه ای موج میزد از مردم هیجانزده و بیگانه با الفبای سفته بازیه سهام که به امید یکشبه پولدار بی‌رونقی بازار سهام شدن بزرگترین ریسک زندگیشونو آغاز کرده بودن . بازار بحدی حبابی و دستی و مصنوعی رشد داده شد تا بالاخره حباب ترکید و اکثریت چون فکر نقد شدن آنی بودن ، بصورت هیجانی فکر خروج از بازار افتادن و صفهای طویل فروش سهام پاره شکل گرفت .
از اون سال ببعد با جمع آوری نقدینگی بالایی بالغ بر سیصد هزار میلیارد تومن در بورس ، بازار سرمایه حکم آکواریوم شیشه ای غول آسایی را گرفت که یک دریا آب ریختن توش و این جداره های نازک شیشه ای با هر تلاطم هیجان و بحرانی امکان خرد شدن و سرازیر شدن سیل رو داره .
این سیاست غلط باعث شد بازارهای دیگه از مسکن و اتومبیل گرفته تا لوازم خانگی و غیره از نقدینگی تهی و اقتصاد ایران برای اولین بار بی‌رونقی بازار سهام شروع یک رکود اقتصادی سنگین و همه گیر رو تجربه کنه . یعنی پایین نگهداشتن نرخ تورم به بهای سهمگین ترین و طولانی ترین رکود تاریخ ایران رقم خورد .
از طرفی بنگاههای تولیدی بخاطر رکود بوجودآمده تقاضا برای تولیدات خود را از دست دادند و اینکار نه تنها دردی از آنها دوا نکرد که برای فرار از ورشکستگی رو به استقراض از سیستم بانکی آوردن . در 4 سال گذشته با کمال تاسف نزدیک 70 درصد اعتبارات بانکی به سرمایه در گردش واحدهای تولیدی اختصاص پیدا کرده .
تداوم رکود بالاخره دامن باعث و بانی خودش یعنی بورس رو هم گرفت . وقتی بازارها از شدت بی پولی کساد و راکدن و یک مغازه در ماه یکدست کت شلوار هم نمیتونه بفروشه شما چطور انتظار داری تو تالار شیشه ای همه هر روز بیان دهها و صدها میلیون پول نقد بدن بالای سهام پاره شرکتهایی که در مرز ورشکستگی هستن و آمار مصنوعی و ساختگی ارائه میدن .
اینجا بود که حقوقیها برای جلوگیری از بحران ناشی از هجوم فروش سهام به میدون اومدن و روزانه ( هر روز ) 200 میلیارد تومن از پولهای بیت المال رو صرف خرید سهام پاره کردن و دارن میکنن .
جنابان کارشناسان بازار سرمایه محض رضای خدا بس کنید . اقتصاد ایران بخاطر اتخاذ سیاست بشدت اشتباه بورس محوری که توضیح دادم از شدت رکود در یکقدمی فروپاشی قرار گرفته . شما صبح سود بانکی رو بکن یک درصد ، فقط یک درصد . اگه بورس ذره ای بهبود پیدا کرد باید بهتون نوبل اقتصاد بدن . کجای کارین شما ؟ بورس عزیز جونتون تنها منشا رکود وحشتناک و مهیب فعلیه که خسارات بسیار بسیار کلانی بر پیکر اقتصاد وارد کرده و متاسفانه بخاطر طولانی شدن و بلوکه شدن نقدینگی در بورس ، این رکود شدید نهادینه و ساختاری شده .
1.5% کارمزد در هر بار معامله ، در بلاد کفر . دسته بندی دارد ،مثلا با پرداخت 100$ یکسال هر تعداد معامله ای به هر مقداری(خرید / فروش) رایگان میباشد. اینجا سر گردنست
دیدگاه شما