مزایای بورس انرژی ایران

فرصت‌ها و مزایای تاسیس بورس انرژی

گروه بورس کالا- رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در یادداشتی فرصت‌ها و مزایای تاسیس بورس انرژی در ایران را تشریح کرد.
در یادداشت علی صالح‌آبادی آمده است: ایجاد و راه‌اندازی بورس‌های کالایی در ایران، در راستای تحقق برنامه‌های سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ایجاد و گسترش بازارهای تخصصی صورت گرفته است.

گروه بورس کالا- رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در یادداشتی فرصت‌ها و مزایای تاسیس بورس انرژی در ایران را تشریح کرد.

در یادداشت علی صالح‌آبادی آمده است: ایجاد و راه‌اندازی بورس‌های کالایی در ایران، در راستای تحقق برنامه‌های سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ایجاد و گسترش بازارهای تخصصی صورت گرفته است. در ادامه اجرای این سیاست و به دنبال طرح موضوع ایجاد بورس برق در کشور، تشکیل بورس انرژی با محوریت برق پس از موافقت شورای عالی بورس و اوراق بهادار در برنامه کاری سال۱۳۹۰ بازار سرمایه ایران قرار گرفته است.

در بورس انرژی امکان انجام معاملات پیمان آتی (forward)، قراردادهای آتی (futures) و اختیار معامله (option) فراهم می‌‌شود که در گام نخست، قرارداد مورد معامله دراین بورس، پیمان آتی (مبتنی بر سلف موازی) خواهد بود که بخش تحویل فیزیکی کالا را نیز پوشش می‌دهد.

با راه‌اندازی این بازار امکان خرید و فروش انرژی، تامین مالی برای تولیدکنندگان، تامین انرژی برای توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان، کشف قیمت روزانه انرژی، پوشش ریسک، شفافیت معاملاتی، تسهیل در تبادلات انرژی و کاهش هزینه‌های معاملاتی در بخش مبادلات انرژی فراهم خواهد شد.

اگر چه ساختار نیمه دولتی کنونی صنعت تولید و توزیع انرژی در کشور یک نقطه ضعف اساسی در شکل‌گیری بورس انرژی است اما شتاب جریان خصوصی‌سازی طی سال‌های اخیر و دورنمای اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ باعث می‌شود تا فرصت توسعه این بازار به سرعت فراهم شود. از این رو به نظر می‌رسد وجود بورس انرژی و خصوصی‌سازی بخش تولید و توزیع انرژی، لازم و ملزوم یکدیگر بوده و ایجاد بورس انرژی در چنین شرایطی یک ضرورت است.

جایگاه کشور در تولید انرژی و تاثیرگذاری آن بر معادلات اقتصادی در حوزه مبادلات انرژی اعم از نفت، گاز و برق، ساختار تجاری فعالی را در این حوزه در کشور ایجاد کرده است.

بازار برق ایران از سال ۱۳۸۲ تاکنون به انجام معاملات در ساختاری نظام‌یافته و تحت نظارت اقدام کرده است و بخشی از محصولات بخش نفت از سال ۱۳۸۶ در بورس کالای ایران مبادله می‌شود.

به دنبال موافقت شورای عالی بورس و اوراق بهادار با راه‌اندازی بورس انرژی، فراخوان راه‌اندازی این بورس در چارچوب گروه‌های سهامداری مورد تصویب شورا به زودی انجام خواهد شد. ۲۰ درصد از سهام بورس نیز عرضه عمومی می‌شود که این عرضه، پس از واریز سهام موسسان صورت می‌گیرد. سازمان بورس و اوراق بهادار نیز در نظر دارد، طی نیمه دوم امسال مقررات لازم در این خصوص را تصویب و نرم‌افزارهای مورد نیاز برای انجام معاملات در این بورس را فراهم کند تا امکان انجام معاملات در بورس انرژی در اواخر سال ۹۰ مهیا شود.

مزایای مزایای بورس انرژی ایران بورس انرژی ایران

پذیرش و عرضه
محصولات پتروپالایش نیک یزد
در بورس انرژی ایران

«بورس انرژی ایران» (Iran Energy Exchange | IRENEX) به عنوان چهارمین بورس رسمی کشور ایران، در تاریخ ۱۳۹۱/۰۴/۱۷ با مجوز شورای عالی بورس و اوراق بهادار تاسیس و تحت نظارت سازمان و بورس اوراق بهادار فعالیت خود را آغاز نمود.

این بورس، یک بورس کالایی بوده که امکان انجام معاملات حامل‏‌های انرژی (شامل نفت، گاز، برق و سایر حامل‌های انرژی) و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور، در آن وجود دارد. در بورس انرژی ایران نیز مشابه سایر بورس‌‏ها، تعداد زیادی خریدار و فروشنده حضور داشته که با انجام داد و ستد در فضایی رقابتی، دستیابی به قیمت‌های تعادلی حامل‌‏های انرژی را میسر می‌سازند.

چه شرکت‌هایی حق داد و ستد در بورس انرژی را دارند

پذیرش و عرضه کالا در بورس انرژی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی، مستلزم ارائه مدارک و مستندات جهت احراز هویت و سنجش میزان آمادگی آن‌ها است.

بر این اساس، عرضه‌کنندگانی، امکان معامله در بورس را خواهند داشت که در بازار کالای مورد پذیرش، دارای سابقه فعالیت قابل اتکایی بوده و با ارائه تعهدات دستورالعمل پذیرش، به تصویب هیأت پذیرش یا کمیته عرضه بورس انرژی رسیده باشند.

مزایای داد و ستد در بورس انرژی ایران

بورس انرژی ایران با برخورداری از چارچوب مقرراتی جامع در زمینه پذیرش و نظارت، موجب تسهیل در انجام معاملات شده و مزایای زیر را برای فعالان این بازار به وجود می‌آورد.

• امکان تأمین کالاهای مورد نیاز از طریق ساز و کار شفاف
• وجود قراردادهای استاندارد و مشخص همچنین تضمین استاندارد بودن و کیفیت کالاهای مورد معامله در بورس
• کاهش ریسک‌های معاملاتی از جمله ریسک عدم ایفای تعهدات طرفین
• امکان کشف عادلانه قیمت با توجه به میزان عرضه کالا توسط متقاضی
• عدم نیاز به برگزاری مناقصه یا مزایده و تشریفات مربوط به آن‌ها
• کاهش هزینه‌های معاملاتی برای مشتریان در مقایسه با معامله در خارج از بورس (شامل هزینه‌های عقد قرارداد، بازاریابی و . )
• امکان پوشش ریسک و تأمین کالاهای مورد نیاز مصرف‌کنندگان برای دوره‌های زمانی مختلف

پذیرش پتروپالایش نیک یزد
در بورس انرژی و
عرضه محصولات در رینگ بین الملل

شرکت پترو پالایش نیک یزد با توجه به سابقه فعالیت و رعایت استانداردهای ملی و بین المللی در تولید محصولات در تاریخ ۱۴۰۰/۰۳/۱۱ موفق به پذیرش توسط کمیته عرضه بورس انرژی شد.

از این تاریخ محصولات شرکت اعم از هیدروکربن‌های سبک و سنگین در “مزایای بورس انرژی ایران رینگ بین الملل” تابلوی “سایر حامل های انرژی” “بازار فیزیکی” بورس انرژی عرضه و مورد معامله استاندارد قرار می‌گیرند.

توسعه قراردادهای آتی بورس انرژی با بسترسازی شرکت سرمایه‌گذاری صبا تامین

یکی از بهترین و شفاف‌ترین مکانیزم‌های قیمت گذاری محصولات، عرضه آن‌ها در بورس است، ایده ایجاد بازاری منسجم برای در برگیری همه کالاهای از جنس انرژی مزایای بورس انرژی ایران و تشکیل بورسی جامع و واحد برای معاملات انواع حامل‌های انرژی شکل گرفت، متعاقب آن تلاش‌ها برای ورود نفت و سایر حامل‌های انرژی به بازار سرمایه و تعیین قیمت این محصولات در بورس، اوایل سال ۱۳۹۰ به شکل جدی تر دنبال شد. در این سال شورای عالی بورس تصمیم گرفت بورسی را با محوریت حامل‌های انرژی شکل دهد.

به گزارش « آتیه آنلاین» شورای عالی بورس و اوراق بهادار با تجمیع درخواست‌های جداگانه برای راه اندازی بورس نفت و برق به راه اندازی مزایای بورس انرژی ایران بورس انرژی رأی داد. بر این اساس بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور جهت عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ، حق آلودگی و سایر حامل‌های انرژی شکل گرفت.

بورس انرژی فعالیت‌های عملیاتی خود را در زمینه انجام معاملات نقدی، قرارداد سلف موازی استاندارد، قراردادهای آتی و اختیار معامله و به منظور مرتفع سازی نیازهایی چون خرید و فروش منابع انرژی، تأمین مالی برای تولیدکنندگان و تأمین منابع انرژی برای توزیع کنندگان و مصرف کنندگان، از اوایل خردادماه سال ۱۳۹۰ آغاز کرد. این بورس فعال در دو رینگ داخلی و بین المللی بوده و لذا معاملات آن دربرگیرنده خرید و فروش های خارجی و مزایای بورس انرژی ایران داخلی است.

مزایای شکل گیری بورس انرژی

امکان خرید و فروش انرژی، تأمین مالی برای فروشندگان و تولیدکنندگان، ایجاد فضای شفاف تر و سالم‌تر برای رقابت، تأمین مواد و انرژی برای توزیع کنندگان و مصرف کنندگان با کیفیت استاندارد، کشف قیمت روزانه انرژی، پوشش ریسک اعم از ریسک نکول یا ریسک تحویل مواد با استاندارد و مشخصات خارج از توافق، شفافیت معاملات، تسهیل در تبادلات انرژی و کاهش هزینه های معاملاتی در بخش مبادلات انرژی، از جمله مزایای تاسیس بورس انرژی قلمداد می شود.

راه اندازی بازار قراردادهای آتی نفتا و متانول در بورس انرژی با همکاری شرکت صبا تامین

با توجه به اینکه توسعه قراردادهای آتی یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های بورس انرژی در سال ۱۴۰۱ بوده، امکان راه‌اندازی بازار آتی انرژی برای بورس انرژی ایران فراهم شد. بر این اساس بورس انرژی برای این کار طبقه‌بندی توسعه‌ای در نظر گرفت که بر اساس آن در فاز نخست، این معاملات بر روی کالاهای «متانول» و «نفتا» در اسفند سال ۱۴۰۰ راه‌اندازی شد.

این اتفاق با همراهی هلدینگ‌های زیر مجموعه شستا رخ داد، بر این اساس شرکت‌های زیر مجموعه تاپیکو از عرضه کنندگان محصولات در این بازار به حساب می‌آیند و کارگزاری صبا تامین به عنوان شرکت تابعه شرکت سرمایه گذاری صبا تامین بسترهای لازم برای انجام این معاملات را فراهم ساخته است.

در این رابطه مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صبا تامین درخصوص معاملات مزایای بورس انرژی ایران قرارداد آتی بورس انرژی گفت: مجموعه شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی و صبا تامین همواره سعی بر این داشته که پیشران خلق فرصت‌های تازه در بازار سرمایه و استفاده از ابزارهای جدید باشند.

سید محمدجواد میرطاهر اضافه کرد: قراردادهای آتی یا فیوچرز متانول و نفتا نیز با همکاری بورس انرژی و هلدینگ تاپیکو و صبا تامین برای اولین بار راه‌اندازی شد و بر این اساس یک ابزار مالی تازه در بورس انرژی خلق شد. قراردادهای آتی ابزارهای پوشش ریسک به حساب می‌آیند و منجر به این می‌شوند که سرمایه گذاران و خریداران بتوانند با بررسی سناریوهای مختلف دست به انتخاب بزنند و بتوانند برای آینده خود برنامه ریزی نموده و از نوسانات قیمتی خیالشان راحت باشد.

وی افزود: کارگزاری صبا تامین در کنار برخی شرکت‌های تاپیکو به عنوان شرکت‌های مهم عرضه کننده متانول توانستند اولین معامله از این ابزار جدید را راهبری کنند. در آینده نیز این آمادگی در مجموعه شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی و صبا تامین وجود دارد که هر ابزار جدیدی که کمک به تعمیق بازار و کشف عادلانه قیمت و افزایش شفافیت می‌کند را پایه ریزی و اجرایی بنماید.

میرطاهر در تکمیل مزیت‌های این قراردادها افزود: استاندارد شدن قراردادها در قالب مشخص، کاهش ریسک نکول طرفین با تضمین معاملات توسط اتاق پایاپای، جلوگیری از هزینه‌های اضافی، استفاده از اهرم مالی و ورود طیف وسیع‌تر معامله‌گران، افزایش مزایای بورس انرژی ایران شفافیت قیمت و کمک به کشف عادلانه قیمت‌ها بخشی از مزایای این ابزار جدید است.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صبا تامین با اشاره به امکان تبدیل شدن ایران به هاب قیمت گذاری در فرآوده‌های نفتی در آینده با ورود اشخاص خارجی به این حوزه گفت: با توسعه این ابزارها درگام بعدی و اتفاقات مثبت در رفع تحریم‌های ظالمانه که با مشارکت بیشتر بازیگران بین المللی همراه خواهد بود ایران می‌تواند به هاب قیمت گذاری در منطقه تبدیل شده و به سمت بورس بین المللی در حوزه انرژی حرکت کنیم.

برنامه توسعه قراردادهای آتی در بورس انرژی

بورس انرژی در نظر دارد با توسعه زیرساخت‌ها از یک سمت و عمق‌بخشی به بازار از سمت دیگر، قراردادهای آتی بعدی مانند LPG، بنزین و میعانات گازی را نیز منتشر کند. این امیدواری وجود دارد که در سالجاری قراردادهای آتی بر روی دارایی‌های پایه جدید منتشر شود و به‌مرور حجم این معاملات هم افزایش یابد.

این درحالیست که ورود ابزارهای جدید و افزایش حجم معاملات به‌طور قطع، به افزایش تعداد عرضه‌ها و آشنایی بیشتر بازار و اعتماد به آن کمک خواهد کرد، موضوعی که درمجموع به توسعه بازار بورس انرژی یاری خواهد رساند.

از سویی باید در نظر داشت کالاهایی که در حوزه انرژی برای آن‌ها قرارداد آتی منتشر می‌شود، کالاهای جذابی بوده و قیمت‌های جهانی دارند، این کالاها درحال حاضر در رینگ صادراتی در حال عرضه هستند. سهام شرکت‌های تولیدکننده این کالاها نیز عمدتاً در بورس اوراق بهادار تهران و یا فرابورس ایران پذیرفته شده‌اند.

مجموع این ویژگی‌ها، جذابیت قراردادهای آتی را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر این قراردادها، ابزاری برای پوشش ریسک هستند و بر این اساس، می‌توانند برای خریداران، تولیدکنندگان و سهامداران ابزاری مناسب و جذاب محسوب شوند.

ویژگی‌های بازار آتی

بازار آتی چند ویژگی مهم دارد، مورد اول اینکه راه تبدیل‌شدن به شاخص قیمتی در منطقه را برای ایران تسهیل می‌کند و وزارت نفت می‌تواند بر مبنای قیمت‌هایی که در بازار آتی کشف می‌شود، از این طریق نسبت به مذاکره برای فروش حامل‌های انرژی اقدام کند.

همچنین این بازار، راه پوشش ریسک را برای صنایع به دنبال خواهد داشت، تولیدکنندگانی که برای فرآورده‌های آنها بازار آتی راه‌اندازی شده است می‌توانند از این مزیت و ظرفیت استفاده کنند.

ویژگی بعدی این بازار مربوط به سرمایه‌گذاران خُرد است، به این معنی که سبب می‌شود سرمایه‌گذاران خرد، با توجه به این مهم که معاملات آتی، معاملات پر ریسکی است و نیاز به تجربه زیاد دارد، وارد بورس انرژی شوند.

از طرف دیگر، این بازار موقعیتی را نیز برای سرمایه‌گذارانی که در بورس اوراق بهادار تهران و یا فرابورس ایران معامله می‌کنند ایجاد می‌کند تا بتوانند کالاهایی را که معاملات آتی آنها در بورس انرژی مورد معامله قرار می‌گیرد و سهام شرکت‌های تولیدکننده آنها مزایای بورس انرژی ایران در بورس اوراق بهادار تهران و یا فرابورس ایران مبادله می‌شود بررسی کرده و نسبت به پوشش ریسک خودشان اقدام کنند؛ یا اینکه با توجه به قیمت‌های کشف‌شده در این بازار، درآمدهای آن شرکت‌ها را به‌طور دقیق‌تری پیش‌بینی کنند.

پذیرش کالا در بورس انرژی

بورس انرژی ایران بستری برای انجام معاملات حامل‌های انرژی (شامل نفت، گاز، برق و غیره) و اوراق بهادار مبتنی بر آن‌هاست. بورس انرژی نیز مانند سایر بورس‌ها یک بازار رقابتی است که تعداد زیادی خریدار و فروشنده در آن حضور دارند که در اثر معاملات آن‌ها، قیمت حامل‌های انرژی به تعادل می‌رسد.

مزایای پذیرش در بورس انرژی

• معافیت مالیاتی
• معافیت از تشریفات مزایده و مناقصه
• امکان بازاریابی و عرضه محصولات در رینگ داخلی و بین‎الملل
• امکان تأمین کالاهای موردنیاز از طریق سازوکار شفاف و منصفانه بورس‌ انرژی‌
• امکان تأمین مالی و پوشش ریسک عرضه‎کنندگان از طریق ابزارهای مالی موجود در ‌بورس انرژی‌
• امکان پوشش ریسک و تأمین کالاهای موردنیاز مصرف‎کنندگان برای دوره‎های زمانی مختلف
• کاهش هزینه‎های معاملاتی برای مشتریان در مقایسه با معامله در خارج از بورس‌
• کاهش ریسک‎های معاملاتی ازجمله ریسک عدم ایفای تعهدات طرفین و …
• وجود قراردادهای استاندارد و مشخص همچنین تضمین استاندارد بودن و کیفیت کالاهای مورد معامله در بورس
• برخورداری از چارچوب مقرراتی جامع در حوزه پذیرش، معاملات، ثبت و سپرده‎گذاری و تسویه پایاپای کالاها و اوراق بهادار

بازارهای بورس انرژی

بورس انرژی مزایای بورس انرژی ایران دارای سه بازار فیزیکی، مشتقِ و فرعی هست. بازار فیزیکی شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حامل‌های انرژی و بازار مشتقِ شامل سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله هست.

پذیرش در بورس انرژی

پذيرش كالا در بازار فيزيكي

پذیرش کالا در بازار فرعی

کالاهای خارج از گونه و تک محموله‌ای در بازار فرعی پذیرش و عرضه می‌گردند (ماده 25) لازم به ذکر است که برای هر نوبت عرضه کالا در بازار فرعی باید درخواستی مجزا به بورس ارائه و با رعایت ترتیبات این فصل، موافقت کمیته عرضه اخذ شود.

پذیرش اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بازار مشتقِ

پذیرش اوراق بهادار مبتنی بر کالا (ازجمله قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله) در بازار مشتقِ به پیشنهاد بورس، به تصویب هیئت پذیرش می‌رسد (ماده 43) دارایی پایه از بین کالاهای پذیرفته‌شده در بورس یا کالاهای دارای بازار نقدی قوی انتخاب‌شده و باید به تشخیص هیئت پذیرش حداقل حائز شرایط زیر باشد: (ماده 45) 1- محدودیت قانونی مؤثر جهت نقل‌وانتقال دارایی پایه وجود نداشته باشد. 2- مرجع قیمتی روزانۀ قابل‌اتکا برای بازار نقدی دارایی پایه وجود داشته باشد. 3- امکان تحویل فیزیکی دارایی پایه مزایای بورس انرژی ایران وجود داشته باشد.

بورس انرژی ایران در چه زمینه‌ای فعالیت دارد؟

بورس انرژی ایران بستری برای انجام معاملات حامل‌های انرژی (شامل نفت، گاز، برق و…) و اوراق بهادار مبتنی بر آن‌هاست.

بورس انرژی در چه سالی تأسیس شد؟

شرکت بورس انرژی‌ ایران در سال ۱۳۹۱ با مجوز شورای عالی بورس و اوراق بهادار به‌صورت شرکت سهامی عام تأسیس شد.

بورس‌ انرژی چند بازار زیرشاخه دارد؟

بورس انرژی دارای چهار بازار فیزیکی، مشتقِ، فرعی و سایر اوراق بهادار قابل معامله است.

آیا برای انجام معامله در بورس‌ انرژی به دریافت کد معاملاتی جداگانه نیاز است؟

بله برای انجام معامله در بورس‌ انرژی مستلزم دریافت کد معاملاتی مخصوص این بازار است.

مزایای قراردادهای آتی بورس انرژی چیست؟

راه‌اندازی بازار آتی و استفاده از ابزارهای مشتقه در بورس‌های کالایی همواره مورد تاکید سازمان بورس و اوراق بهادار بوده‌ و بورس انرژی ایران نیز در راستای برنامه‌های این سازمان از معاملات آتی انرژی رونمایی می‌کند.

به گزارش بیدار بورس، محسن خدابخش معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار درباره مزایای قراردادهای مشتقه، گفت: بازار مشتقه ظرفیت‌های بسیاری در اختیار بازار سرمایه قرار می‌دهد، برای مثال پوشش ریسک را برای سرمایه‌گذاران، خریداران و فروشندگان فراهم می‌کند و هم‌چنین گام برداشتن در جهت پیش‌بینی‌پذیری و شاخص‌سازی قیمت‌ها را هموارتر می‌کند.

‌او افزود: با راه‌اندازی بازار آتی انرژی در بازار سرمایه، امکانی فراهم می‌شود تا معاملات مزایای بورس انرژی ایران سهام شرکت‌های فروشنده و تولیدکننده‌ای که سهامشان نیز در بورس معامله می‌شود شفافیت بیش‌تری داشته‌باشند و هم‌چنین امکان پیش‌بینی درآمدها براساس سررسیدهای قراردادهای آتی فراهم می‌شود.

‌خدابخش با اشاره به این‌که راه‌اندازی و عمق‌بخشی بازار مشتقه همواره مورد تاکید و حمایت سازمان بورس و اوراق بهادار بوده‌است، ادامه داد: سازمان بورس و اوراق بهادار از بورس انرژی خواسته است تا از این مسیر بتواند برای سایر دارایی‌هایی‌ پایه‌ای که بازار مناسبی در بورس انرژی دارند نیز قرارداد آتی منتشر کند و این ابزار جدید به صورت گسترده تری در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد تا بتوانند همزمان در بازار اوراق بهادار و اوراق مشتقه راهبردهای گوناگون سرمایه گذاری را اتخاذ کنند.